Mówimy tutaj o mieczu, który towarzyszył polskim władcom już od czasów piastowskich. Na temat jego powstania jest kilka legend, stąd też nie wiemy dokładnie w jakich okolicznościach został on wykuty. Kronika wielkopolska stwierdza, że miecz ten został wyszczerbiony w 1018 roku w Kijowie przez Bolesława I Chrobrego, który uderzył nim w Złotą Bramę. Sam miecz otrzymać miał wraz z koroną od cesarza niemieckiego Ottona III na zjeździe gnieźnieńskim w 1000 roku.

Tę wersję można jednak łatwo podważyć, gdyż w tym okresie nie istniała Złota Brama. Mieściła się za to w dzisiejszej stolicy Ukrainy tzw. Wielka Brama Kijowska o której wspomina Gall Anonim, który także nawiązuje do możliwości wyszczerbienia o nią polskiego miecza koronacyjnego. Problem jednak w tym, że szczerbienie znajduje się na głowni miecza, a nie na jego ostrzu.

Faktem jest jednak to, że ,,Szczerbiec” po raz pierwszy został użyty przy koronacji Władysława Łokietka w 1320 roku oraz kolejnych polskich władców. W 1795 roku miecz został zrabowany ze skarbca na Wawelu przez Prusaków. Później trafił do prywatnej kolekcji ambasadora Rosji, skąd wykupiono go do muzeum państwowego w Petersburgu. Polsce zwrócono go w 1928 roku na mocy traktatu ryskiego. W czasie II wojny światowej przechowywany był wraz z najcenniejszymi polskimi zabytkami w Kanadzie. Od 1959 przechowywany jest przez Państwowe Zbiory Sztuki na Wawelu. Tam też wystawiony jest na widok publiczny.

Szczerbiec jest zatem jedynym zachowanym do dzisiaj insygnium królewskim z okresu piastowskiego.

Symbolika narodowa

W okresie dwudziestolecia międzywojennego do symboliki ,,Szczerbca” nawiązywał obóz polityczny Romana Dmowskiego. Miecz owinięty w biało czerwoną szarfę ma symbolizować dążenie do wielkiej Polski, czyli do silnego państwa jakie pozostawić miał nam Bolesław Chrobry, który był pierwszym stwierdzonym właścicielem ,,Szczerbca”. Po 1989 roku symbolikę tą wykorzystuje przede wszystkim Młodzież Wszechpolska, która ideologicznie nawiązuje do myśli politycznej Romana Dmowskiego.

Flaga ze Szczerbcem na obchodach rocznicy wybuchu Powstania Wielkopolskiego

Należy tutaj zaznaczyć, że wielu narodowców oddało życie w czasie II wojny światowej broniąc ojczyzny przed faszystowskim najeźdźcą, jakim były Niemcy Adolfa Hitlera. W obozie koncentracyjnym Auchwitz-Birkenau zamordowany został jeden z prezesów Młodzieży Wszechpolskiej Jan Mosdorf.