Sport na Kujawach

Sezon czarterowy na bydgoskim lotnisku już wystartował. W zimę będzie można polecieć na wakacje do Egiptu

2024-04-28T00:37:00+02:00

W ostatnich latach widzimy prawdziwą eksplozję zainteresowania lotami czarterowymi – czyli organizowanymi przez biura turystyczne dla swoich klientów – w Bydgoszczy. Wyraźnie wzrosła liczba obsłużonych podróżnych do rekordowych 60 tys. pasażerów 2023 roku, a ten lot zapowiada się jeszcze bardziej ciekawie, bo pierwsi klienci na wakacje polecieli jeszcze w kwietniu.

W środę biuro podróży Coral Travel Poland wysłało z Bydgoszczy pierwszych wypoczywających do tureckiej Antalyi. Ten turecki kierunek zapowiada się bardzo popularnie, bowiem wczoraj (27 kwietnia) swoje loty czarterowe rozpoczął na tej trasie turecki przewoźnik Coredon Airlines - Jesteśmy bardzo zadowoleni z możliwości rozszerzenia naszej działalności na Bydgoszcz - mówi Mine Aslan, CCO linii lotniczej Corendon Airlines. - Wierzymy, że podróżujący z naszą linią do Antalyi doświadczą najwyższej jakości usług i będą częstymi gośćmi na pokładach naszych samolotów. Mamy nadzieję, iż w przyszłości nasze połączenia czarterowe będą się dalej rozwijały.

Poza większą liczbą lotów do Antalyi w tym roku będą loty wakacyjne na grecką Kretę i hiszpańską Majorkę. Do tego dochodzą popularne w ubiegłych latach Rodos i Burgas w Bułgarii.

Coral Travel Poland chce wydłużyć sezon czarterowy na zimę, dlatego zapowiada w okresie świątecznym uruchomienie do Marsa Alam w Egipcie - Zimowy czarter z Bydgoszczy do Egiptu to historyczny moment dla naszego lotniska i potwierdzenie potencjału do rozwoju. To także doskonała okazja dla podróżnych, aby odkryć nowe, egzotyczne kierunki podróży – powiedziała Monika Mejsner-Hermelin, prezes Portu Lotniczego Bydgoszcz.

Złotowski czy Schreiber? - czyli co już wiemy o listach wyborczych

2024-04-28T00:35:13+02:00

W czwartek 2 maja wszystko powinno być jasne, do tego dnia powinna nastąpić rejestracja kandydatów do Parlamentu Europejskiego. W kujawsko-pomorskim znamy już część nazwisk, tradycyjnie PiS próbuje trzymać nas w napięciu do samego końca.

Prawo i Sprawiedliwość przyzwyczaiło już nas do tego, że listy lubią się zmieniać do samego końca. Główne nazwiska jakie krążą na giełdzie to będący od 10 lat europosłem Kosma Złotowski i poseł Łukasz Schreiber. Złotowskiego oficjalnie poparły kujawsko-pomorskie struktury partii, ale ostateczna decyzja zapadnie na Nowogrodzkiej w Warszawie. Jeżeli chodzi o Schreibera, to raczej nie ma on parcia na Brukselę, na dodatek blisko współpracował ze Złotowskim. Według naszych informacji na liście wyborczej znajdzie się, być może po to, aby zdobyć dodatkowe głosy. Ewentualny jego start z jedynki miałby mieć miejsce wtedy, gdyby zapadła w Warszawie decyzja, że Złotowski był dwie kadencję europosłem i teraz pora na kogoś innego. Była minister Marlena Maląg, o której spekulowało się, że może być liderką listy jako spadochroniarz, w ostatnim czasie spadła z rozważań.

Listę Koalicji Obywatelskiej otworzy europoseł Krzysztof Brejza. KO ujawniła też kandydatów z kolejnych miejsc: 2. Jacek Gajewski, 3. Iwona Kozłowska (posłanka na Sejm RP), 4. Włodzisław Giziński (poseł na Sejm RP), 5. Katarzyna Zarębska, 6. Iwona Ogonowska, 7. Krzysztof Heckert, 8. Aleksandra Chmarzyńska, 9. Ewa Madej, 10. Juliusz Młodecki.

W brutalnej rzeczywistości pozostali prawie bez szans

Wszystko wskazuje, że mandaty w kujawsko-pomorskim zdobędzie tylko PiS i KO, pozostali przy tej skomplikowanej ordynacji nie mają szans, bowiem premiuje ona duże okręgu, a kujawsko-pomorskie ludnościowo jest jednym z najmniejszych.

Na lewicy trwały gorączkowe poszukiwania kandydatów, ale nikt się specjalnie nie palił – bo kampanie także u nas trzeba zrobić, aby był lepszy wynik ogólnopolski, co przełoży się na ogólnokrajową liczbę mandatów, ale szans na zostanie europosłem w praktyce nie ma. Listę Nowej Lewicy otworzy Piotr Kowal – samorządowiec z Włocławka, z dwójki wystartuje bydgoska radna Anna Mackiewicz, trzeci będzie młody kandydat Mateusz Orzechowski związany z Grudziądzem. Ze znanych nazwisk mamy na 5 miejscu byłego wicestarostę inowrocławskiego Włodzimierza Figasa, a listę zamknie Marek Jopp z Torunia.

Listę Konfederacji otworzy mieszkający w Berlinie Sławomir Ozdyk, który utrzymywał kontakty z szemranymi politykami z Białorusi i Roberto Fiore z Włoch oskarżanym o zamach terrorystyczny z wysadzeniem pociągu. Ozdyk to bliski współpracownik kontrowersyjnego posła Grzegorza Brauna.

Podobnie jak w przypadku PiS, zagadką jest jeszcze lista Trzeciej Drogi, z naszych informacji wynika, że spowodowane jest to gorącymi negocjacjami pomiędzy Polską2050 i PSL-em. Najprawdopodobniej jedynkę w kujawsko-pomorskim obsadzi PSL. Jest to jednak spór o Pietruszkę, bo kierownictwo obu formacji tworzących Trzecią Drogę nie widzi szans na mandat w kujawsko-pomorskim i głównie skupiają się na tych okręgach, gdzie szansę są największe.

Pociąg specjalny objechał Bydgoszcz dookoła. Była to ciekawa atrakcja, ale też przekaz w sprawie Bydgoskiej Kolei Miejskiej

2024-04-27T16:21:24+02:00

,,Bydgoska Kolej Miejska” taką nazwę nosił pociąg, który przed godziną 11 wjechał na stację Bydgoszcz Błonie, następnie przez m.in. Bydgoszcz Główną oraz niewykorzystane pasażersko odcinek przez Bydgoszcz Żółwin, Emilianowo dojechał do Nowej Wsi Wielkiej, aby wrócić przez Brzozę i Błonie. Zrobiono taką pętlę wokół Bydgoszczy. Organizatorem przejazdu było Kujawsko-Pomorskie Stowarzyszenie Rozwoju Transportu Publicznego.

Taki turystyczny przejazd po niewykorzystywanej na co dzień infrastrukturze kolejowej to atrakcja turystyczna, w szczególności dla miłośników kolei, którzy zawsze chętnie korzystają z takich przejażdżek. Stowarzyszenie chciało jednak przy tej okazji promować ideę koeli miejskiej, stąd też nazwa pociągu.

Bydgoszcz to największe miasto w Polsce bez kolei aglomeracyjnej

- Promujemy Bydgoską Kolej Miejską tzw. bydgoską średnicę – mówił Rafał Wąsowicz – Postulaty uruchomienia pociągów aglomeracyjnych przez Bydgoszcz łączących Inowrocław z Toruniem i Nakłem nad Notecią, przede wszystkim aż do Fordonu są od lat w przestrzeni publicznej, co najmniej od dekady. Promujemy też wykorzystanie linii kolejowej nr 201 do przewozów pasażerskich, który przebiega przez sam środek parku przemysłowego, gdzie pracuje kilka tysięcy bydgoszczan i nie tylko.

Wąsowicz wskazuje też kolejne postulaty jak reaktywowanie stacji Bydgoszcz Żółwin, która leży blisko Bydgoskiego Parku Przemysłowo-Technologicznego oraz odbudowę peronów na stacji Emilianowo – A także żeby zbudować łącznicę między linią nr 201 i 18, aby pociągi jadące z Torunia do Bydgoszczy jechały przez bydgoski park przemysłowy.

Stowarzyszenie zabiega też o budowę nowych stacji kolejowych np. Bydgoszcz Wilczak, Zimne Wody, czy Czersko Polskie jako węzeł komunikacyjny nad ulicą Toruńską.

- Bydgoszcz jest ostatnim miastem w Polsce wielkości powyżej 300 tys. mieszkańców w Polsce która nie ma kolei miejskiej – mówił Wąsowicz oczekując włączenia się w działania prezydenta Bydgoszczy – My to robimy po wyborach, aby nikt nam nie zarzucił, że robimy teraz coś pod kampanie. Pokazujemy, że to ma sens, że jest to możliwe. Po południu jedziemy z Bydgoszczy Głównej do Fordonu – czas przejazdu 13 minut.

Pociąg prowadziła lokomotywa typu SU42, która powoli staje się zabytkowa, bowiem jej produkcja zakończyła się w 1977 roku. W tamtym też roku powstał model mający dzisiaj numer seryjny 510, który dokonał tego przejazdu wokół Bydgoszczy. Warto wspomnieć, że jeszzcze dwa lata temu dzierżawiona była przez PKP Intercity.

Zapraszamy do obejrzenia relacji filmowej.

Przegląd zagraniczny: Ustępstwa Parlamentu Europejskiego w sprawie Zielonego Ładu

2024-04-27T14:15:10+02:00

Za nami ostatnia sesja plenarna Parlamentu Europejskiego, która zakończyła się w czwartek w Strasburgu. Teraz rozpoczyna się czas intensywnej kampanii wyborczej. W dzisiejszym wydaniu Przeglądu zagranicznego powiemy też o zielonym świetle od amerykańskiego Kongresu dla dalszego wspierania militarnie Ukrainy.

Parlament Europejskie w tej kadencji zebrał się po raz ostatni. W czasie tego posiedzenia owacjami pożegnano byłego polskiego premiera i jedynego Polaka będącego przewodniczącym Parlamentu Europejskiego Jerzego Buzka, który z racji nie kandydowania w eurowyborach przechodzi na polityczną emeryturę. Świętowano także 20. rocznicę największego rozszerzenia Unii Europejskiej w historii – 2004 roku do wspólnoty dołączyła też Polska.

Ostatnie posiedzenie to też sporo głosować merytorycznych, doszło do rewizji transeuropejskiej sieci transportowej TEN-T, ale także znaczne zliberalizowania założeń Zielonego Ładu, przeciwko któremu protestowali rolnicy w całej Europie.

Sztuczna inteligencja lepiej niż specjaliści diagnozuje spektrum autyzmu

2024-04-27T12:50:26+02:00

Sztuczna inteligencja lepiej niż specjaliści diagnozuje spektrum autyzmu. AI miała współczynniki czułości i specyficzności na poziomie od 70 do 90 proc. Skuteczność specjalistów to od 60 do losowego 50 proc. - powiedziała PAP dr n.med. Izabela Chojnicka, adiunkt na Wydziale Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego.

Spektrum autyzmu, związane z nietypowym rozwojem układu nerwowego, obejmuje wyzwania rozwojowe związane z komunikowaniem się, interakcjami społecznymi, a także występowaniem powtarzających się, nietypowych i nieelastycznych zachowań, zainteresowań i aktywności. Doktor nauk medycznych, adiunkt na Wydziale Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego Izabela Chojnicka, razem z dr. Aleksandrem Wawerem z Instytutu Podstaw Informatyki PAN oraz doktor Justyną Sarzyńską-Wawer z Pracowni Psycholingwistyki i Psychologii Poznawczej w Instytucie Psychologii PAN prowadzą interdyscyplinarne badania nad wykorzystaniem technik obliczeniowych - tzw. sztucznej inteligencji oraz technik przetwarzania języka naturalnego - w badaniach spektrum autyzmu. AI wykorzystywana jest do analizy narracji mówionych oraz pisemnych. Algorytmy "uczą się" wychwytywać różnice językowe między wypowiedziami osób w spektrum autyzmu, a osób neurotypowych.

PAP: Proszę powiedzieć o metodologii waszych badań.

Dr Izabela Chojnicka: Badania prowadzimy z użyciem różnych grup kontrolnych. Wypowiedzi osób z autyzmem porównujemy zarówno z wypowiedziami osób neurotypowych skrupulatnie dobranych pod względem wieku, płci oraz werbalnych i niewerbalnych ilorazów inteligencji, jak i osób zrekrutowanych z populacji, wśród których znajdują się także osoby z innymi niż autyzm wyzwaniami rozwojowymi czy problemami w zakresie zdrowia psychicznego. Analizom poddajemy wypowiedzi mówione oraz opowiadania napisane przez uczestników.

W prowadzonych przez nasz zespół badaniach analizom poddawaliśmy m.in. wypracowania pisane przez uczniów szkół podstawowych w ramach ogólnopolskiego egzaminu ósmoklasisty. Nikt jeszcze nie wziął na warsztat tego rodzaju danych, choć są generowane w większości krajów świata zachodniego i można z nich pozyskać duże ilości danych dla sieci neuronowych.

Narracje pozyskujemy też z użyciem różnych bodźców, m.in. z użyciem narzędzia ADOS-2. To wystandaryzowany protokół obserwacji do diagnozowania zaburzeń ze spektrum autyzmu. Zawiera różne zadania i aktywności. Jedną z nich jest na przykład opowiedzenie historii przedstawionej na obrazkach w książce. Są też narracje personalne – uczestnik opowiada o swoich doświadczeniach, o jakichś wydarzeniach ze swojego życia – mamy przygotowane różne tematy rozmowy.

PAP: Czym się różni narracja dorosłej osoby w spektrum autyzmu od narracji osoby neurotypowej?

I.C.: Zacznijmy od tego, że nazwa spektrum autyzmu wynika z tego, że jest to grupa bardzo heterogeniczna i nie ma dwóch takich samych osób w spektrum autyzmu. Trudności i umiejętności osób z autyzmem są bardzo różne, mają różne natężenie i mogą się manifestować w różny sposób. Jednak można ustalić statystyczne tendencje pojawiające się w tej grupie.

Na poziomie klinicznym np. można zaobserwować, że jak osoba neurotypowa opowiada, co widzi na obrazku, to opowiada historię tam zawartą w postaci historii z fabułą. W przypadku osoby w spektrum autyzmu możemy się spotkać z mniejszym powiązaniem przyczynowo-skutkowym poszczególnych obrazków, większym skoncentrowaniem na szczegółach przedstawionych na poszczególnych ilustracjach niż historii jako całości.

PAP: Czyli na przykład osoba w spektrum autyzmu powie: tutaj stoi dom, tutaj stoi dziewczynka, a tam biegnie pies, a osoba neurotypowa powie: pies ucieka z domu, bo przestraszył się tego, co tam zobaczył, a dziewczynka go goni.

I.C.: Bardzo trafnie pani to opisała - w jednym opisie mamy bezpośrednio widoczne elementy, a w drugim wejście w intencje czy w stany emocjonalne bohaterów. Poza tym, jak na rysunku zawarte są jakieś elementy humorystyczne czy magiczne, nierealistyczne, to bywa, że są niedostrzegane przez osobę w spektrum albo inaczej interpretowane niż przez większość populacji.

W celu wychwycenia tego rodzaju różnic sprawdzaliśmy poziom abstrakcji wypowiedzi uczestników z wykorzystaniem modelu kategorii lingwistycznych (LCM).

Mając takie narzędzie możemy wyliczyć dla danego uczestnika i jego odpowiedzi poziom abstrakcyjności językowej. Nasze badania wykazały istotne statystycznie różnice w zakresie poziomu abstrakcji językowej między narracjami osób z autyzmem a narracjami osób z grup kontrolnych. Dotyczyło to zarówno wypowiedzi mówionych, jak i opowiadań pisemnych. Częściej w narracjach osób neurotypowych notowaliśmy odniesienia do stanów mentalnych i emocjonalnych, które zwiększają poziom abstrakcji wypowiedzi, a w narracjach osób w spektrum jest ich statystycznie mniej, co nie znaczy, że ich nie ma.

W badaniach wykorzystywaliśmy też analizę sentymentu, czyli wydźwięku emocjonalnego. Sprawdzaliśmy liczbę słów nacechowanych emocjonalnie pozytywnie i słów nacechowanych negatywnie w narracjach. Podobnie jak w przypadku analizy abstrakcji językowej, tu także zanotowaliśmy istotne statystycznie różnice. W narracjach osób w spektrum autyzmu zanotowaliśmy mniej słów o pozytywnym nacechowaniu emocjonalnym niż w narracjach osób z grup kontrolnych.

PAP: Czy to oznacza, że osoby w spektrum autyzmu gorzej oceniają świat lub bardziej cierpią?

I.C.: Z naszych badań nie wypływa taki wniosek, gdyż nie było istotnych statystycznie różnic dla słów o nacechowaniu negatywnym, różnice wystąpiły w przypadku użycia słów o nacechowaniu pozytywnym.

PAP: Jak algorytmy radzą sobie z typowaniem osób ze spektrum autyzmu na podstawie ich narracji?

I.C.: W naszych badaniach skuteczność sztucznych sieci neuronowych była bardzo wysoka, zależnie od danych i grup osiągaliśmy współczynniki czułości i specyficzności na poziomie od 0,70 do 0,90. Takie wskaźniki zbliżone są do skuteczności narzędzi psychometrycznych stosowanych w procesach diagnostycznych czy badań przesiewowych autyzmu, co daje nadzieję, że w przyszłości uda się rozwinąć narzędzia z wykorzystaniem sztucznej inteligencji, które będą wspomagały klinicystę i zastąpią albo uzupełnią stosowane dzisiaj narzędzia typu papier i ołówek.

PAP: A jaką czułość mają klinicyści?

I.C.: W badaniach wzięli udział także tzw. sędziowie kompetentni, którzy zostali postawieni przed tym samym, co modele sztucznych sieci neuronowych do analizy tekstu, zadaniem. Sędziowie, czyli specjaliści psychologowie i psychiatrzy doświadczeni w diagnozowaniu autyzmu, mieli za zadanie ocenić, czy dana wypowiedź pochodzi od osoby w spektrum autyzmu czy od osoby z grupy kontrolnej, nie mając żadnych dodatkowych danych na temat uczestnika/-czki. Ich skuteczność była wyraźnie niższa, na poziomie mniej więcej 0,6 do 0,5, czyli 50 proc. To bardzo niska skuteczność, na poziomie losowym.

Chciałabym natomiast podkreślić, że skuteczność klinicysty w gabinecie, gdy ma on dużo więcej danych, wchodzi w kontakt z pacjentem, może obserwować inne, niewerbalne środki komunikacyjne - kontakt wzrokowy, mimikę, gestykulację, sposób mówienia – jest zasadniczo wyższa. W dodatku tych spotkań może być więcej, a oceny dokonuje zespół, a nie jedna osoba.

PAP: To narzędzie do analizy lingwistycznej, którym dysponujecie, może wyłonić jednostki, które powinny zostać poddane głębszym badaniom właśnie przez zespół klinicystów.

I.C.: To tzw. przesiew, czyli badanie przeprowadzone wśród osób z populacji po to, aby wykryć ryzyko wystąpienia jakiejś np. choroby albo w przypadku naszej rozmowy – zaburzenia ze spektrum autyzmu. Obecnie badania przesiewowe prowadzone są z użyciem różnych kwestionariuszy, a także innych narzędzi psychometrycznych. Na podstawie wypełnionego kwestionariusza obliczane jest występowanie ryzyka spektrum autyzmu, a osoba kierowana jest na dużo dokładniejszy i pełniejszy proces diagnostyczny. Możemy sobie wyobrazić, że obecne narzędzia typu papier i ołówek zostaną zastąpione w przyszłości metodami obliczeniowymi z użyciem AI. Częstość diagnozowania autyzmu wzrasta z roku na rok, podobnie jak innych zaburzeń neurorozwojowych, dostęp do specjalistów bywa albo drogi, albo ograniczony, więc takie sito przesiewowe w postaci narzędzi komputerowych w wielu obszarach globu byłoby przydatne – zwiększając dostępność i zmniejszając koszty. Zwłaszcza w krajach słabo rozwiniętych, gdzie łatwiej o smartfon niż dostanie się do dobrego psychiatry.

PAP: Jak wielu ludzi jest w spektrum autyzmu?

I.C.: Według amerykańskich centrów CDC, czyli Centers for Disease Control and Prevention, obecnie jedno na 36 dzieci otrzymuje rozpoznanie spektrum autyzmu. W Polsce nie przeprowadzono jeszcze szeroko zakrojonych badań, żeby móc zebrać takie dane epidemiczne. Przyjmuje się jednak, że wskaźnik ten wynosi 1 proc. Kolejne badania, które mamy w planach poświęcone są dziewczynom i kobietom w spektrum autyzmu. Chcemy poddać analizom narracje kobiet i sprawdzić, czy w ich przypadku będziemy obserwować podobne zależności co w grupach badanych dotychczas, czyli takich, w których liczebnie dominowali chłopcy i mężczyźni.

Rozmawiała: Mira Suchodolska (PAP)

mir/ ral/ js/

Po naszej publikacji NIW wszczyna pilną kontrolę

2024-04-27T10:38:03+02:00

W środę pisaliśmy o tym, że w czasie kampanii wyborczej w marketach dystrybuowane były ulotki promujące wizerunek kandydata Trzeciej Drogi na radnego Radosława Ginthera, sfinansowane z grantu z Narodowego Instytutu Wolności. Instytut poinformował nas, że w tej sprawie wszczęto pilną kontrolę.

Fundacja Będziem Polakami z Narodowego Instytutu Wolności od 2018 roku uzyskała ponad 1,7 mln zł dotacji. To wynik robiący wrażenie, bo to chyba najchętniej dotowana przez NIW organizacja w Bydgoszczy. Dostajemy informacje, że w marketach na terenie okręgu wyborczego nr 1 dystrybuowane są oraz były w czasie kampanii wyborczej ulotki promujące wizerunek wybranego w tych wyborach na radnego Radosława Ginthera.

Widzimy wyraźny podpis, że publikacja została sfinansowana przez Narodowy Instytut Wolności, czyli za pieniądze publiczne. W czasie kampanii wyborczej kandydata może promować jedynie komitet wyborczy, w wypadku Radosława Ginthera była to Trzecia Droga. Na ulotce co prawda nie występuje on w roli kandydata, ale przewodniczącego Rady Osiedla, to dystrybuowane ich w kampanii wyborczej budzi poważne wątpliwości etyczne, a być może także prawne. W szczególności, że identyczne zdjęcie kandydata pojawiło się na oficjalnych materiałach wyborczych. Wyborca mógł zobaczyć zdjęcie kandydata na bilboardzie a potem zachęcony poczytać o nim na ulotce, którą sfinansował NIW. Według naszych informacji ulotki były dystrybuowane jedynie na obszarze okręgu wyborczego, co również nakazuje się zastanowić.

- Narodowy Instytut Wolności zlecił pilną kontrolę, która ma wykazać, jak doszło do sytuacji, która miała miejsce w trakcie kampanii wyborczej. Pragniemy również zaznaczyć, że niedawno wprowadziliśmy wytyczne w sprawie zakazu promowania kandydatów partii politycznych w wyborach – poinformował nas NIW.

Komu przeszkadzał warzywniak?

2024-04-27T08:45:32+02:00

Od kilku tygodni w okolicach Placu Poznańskiego nie mieści się już warzywniak, który funkcjonował w tym miejscu, co pozwala twierdzić, że byli klienci i interes się kręcił. Można było kupić świeże warzywa, czyli nie była to w żaden sposób działalność uciążliwa dla wizerunku miasta. Patrząc od strony estetyki – dzisiaj gdy już nie ma tego pawilonu to miejsce wcale nie wygląda lepiej.

Kto zlikwidował warzywniak? Samorządowcy. Jego likwidacja wynikała z uchwały o Parku Kulturowy Stare Miasto, z której wynika, że na obszarze ochrony krajobrazowej nie mogą funkcjonować pawilony i kioski handlowe – za wyjątkiem kwiaciarni i punktów z gazetami.

Zdjęcie z października

Sama idea wprowadzenia Parku Krajobrazowego wydawała się dobra, bowiem chodziło np. o pozbycie się z przestrzeni będącej wizytówką Bydgoszczy np. bud z majtkami, czy inną tanią odzieżą. I to się udało. Tylko czy warzywniak oddalony od Starego Rynku był problemem? Dzisiaj odpowiadanie na to pytanie nie jest już aż tak istotne, bowiem jesteśmy już po fakcie. Jest to na pewno temat do refleksji jakie skutki niesie uchwalane prawo lokalne.