Kcynia została zdobyta już w pierwszym tygodniu od wybuchu Powstania Wielkopolskie, w noc sylwestrową z 1918 na 1919 roku. To jednak największe znaczenie dla historii całego powstania miała bitwa, która rozegrała się w dnia 2 i 3 lutego.
W 95 rocznicę tych wydarzeń na kcyńskim rynku oddano hołd tym, którzy walczyli wówczas o polskie Pałuki.
– Bitwa, która rozegrała się tutaj w Kcyni, zwanej „Bramą do Wielkopolski”, była jedną z największych w tej insurekcji. To tutaj, 2 i 3 lutego 1919 roku, powstrzymane zostało niemieckie natarcie. Dzisiaj, w kolejną rocznicę tamtych wydarzeń, zebraliśmy się tutaj, aby zamanifestować naszą pamięć i wdzięczność. Chcemy, jako spadkobiercy tradycji, oddać hołd ofiarom tej najświętszej sprawy – mówił burmistrz Kcyni Piotr Hemmerling.
W kolejnej części uroczystości uczniowie odczytali apel poległych. Później złożono kwiaty i zapalono znicze pod symbolicznym obeliskiem poświęconym Powstańcom Wielkopolski, na głównym kcyńskim rynku.
Powstanie Wielkopolskie wybuchło 27 grudnia 1918 roku w Poznaniu. Dość szybko objęło swoim zasięgiem dość duży teren. Kcynia została zdobyta już 31 grudnia – W dniu 31.12.1918 r. wróciłem do Kcyni, na wezwanie komendanta Pietrzykowskiego, natychmiast rozpocząłem organizowanie kompanii powstańczej. W dniu tym, o godzinie 12-tej walecznie odebraliśmy miasto Kcynię oraz dworzec i rozbroiliśmy kompanie Grenzchultzu, zdobywając dwie armaty – przeczytać możemy we wspomnieniach Feliksa Chełminiaka. Wyzwalał on także wsie wchodzące w skład dzisiejszej gminy Kcynia – Gromadno, Sipiory.
Po sukcesach pierwszych tygodni powstania Niemcy ruszyli do kontrofensywy. W dniu 2 stycznia 1919 roku w Berlinie rozpoczęły się rokowania pokojowe, gdyż obie strony poniosły dość duże straty. Tymczasem na Pałukach trwała niemiecka ofensywa. W dniach 2 i 3 lutego stoczono dość ciężkie walki o Kcynie, które zakończyły się zwycięstwem powstańców, a niemiecka ofensywa się załamała.
Kilak dni później podpisany został pomiędzy Niemcami a państwami Ententy rozejm w Trewierze, który wyznaczył wokół ziem zajętych przez powstańców linie demarkacyjną. Był to sukces Powstania Wielkopolskiego, który miał duży wpływ na kształt Traktatu Wersalskiego, który ostatecznie oddał Wielkopolskę i Pomorze Polsce.
W kcyńskich uroczystościach wzięło udział wielu młodych ludzi. Uczniów gminnych szkół, a także kibice Zawiszy z Fan Klubu Kcynia.