Zapomniany polski Owidiusz z Pałuk

16 listopada 1516 roku w Januszkowie pod Żninem urodził się Klemens Janicki, wywodzący się z rodzinny chłopskiej jeden z bardziej utalentowanych łacińskich poetów. Nie dane było mu jednak rozwinąć kariery, z powodu dość szybkiej śmierci w wieku zaledwie 26 lat. Niedługo po ukończeniu studiów na renomowanej uczelni w Padwie.

Swoją edukacje Klemens Janicki rozpoczął od szkoły parafialnej w Żninie, gdzie nauczył się władać językiem Rzymian. Później w poznańskiej Akademii Lubrańskiego brał nauki od Krzysztofa Hegendorfflnusa. Po studiach trafił na dwór arcybiskupa gnieźnieńskiego, Prymasa Polski, Andrzeja Krzyckiego. Na jego życzenie opracował Vitae archiepiscoporum Gnesnensium (Żywoty arcybiskupów gnieźnieńskich). W tym okresie tworzył również elegie okolicznościowe.

 

Kolejnym etapem rozwoju jego kariery był pobyt na dworze wojewody krakowskiego Piotra Kmity. Wówczas Janicki zaczął tworzyć dzieła o wymiarze politycznym m.in. Querella Reipublicae Regni Poloniae i Ad Polonos proceras. Nie miał jeszcze wówczas ukończonych 22 lat. Inspirował go również konflikt turecko-węgierski. Dzięki mecenatowi wojewody Kmity wyjechał na studia do Padwy. 22 lipca 1940 uzyskał w Padwie tytuł doktora filozofii oraz laur poety laureatus od papieża Pawła III. Wyjaśniając krótko, został papieskim poetą dworskim.

 

Zaczął chorować na puchlinę wodną (dzisiejsza medycyna nazywa to wodobruszem). Po powrocie do Krakowa żył w świadomości zbliżającej się śmierci, co miało również wpływ na jego twórczość. Naśladując Owidiusza wydał w 1542 roku Tristium liber (Księga smutków). Powstała również satyra polityczna o upadku cnót rycerskich In Polonici vestitus varietatem et inconstantiam Dialogus (Dialog o pstrokaciźnie i zmienności polskich strojów). Po jego śmierci wydano również ostatnie dzieło – Vitae regum Polonorum (Żywot królów polskich).

 

W Poznaniu wzniesiono mu pomnik. Szczególnie tę postać stara się wyróżniać Towarzystwo Miłośników Miasta Poznania. W dniach 24 i 25 listopada bieżącego roku planowana jest ogólnopolska konferencja poświęcona Klemensowi Janickiemu.

 

W naszym regionie postać tę przypomina na łamach Gazety Bydgoszczy wydawanej przez Towarzystwo Miłośników Miasta Bydgoszczy Ignacy Lewandowski oraz współpracująca z TMMB organizacja Żnińskie Towarzystwo Kultury z prezesem Stefana Czarneckiego. Prezes TMMB Jerzy Derenda uważa, iż ta postać zasługuje na uznanie również w Bydgoszczy. W ostatnim czasie zauważyć można w TMMB potrzebę większego udziału Bydgoszczy w budowaniu tożsamości kujawskiej.

 

 


Klemens Janicki

De se ipso posteritatem (O sobie samym do potomności)

 

Ty, co pomyślisz o mnie i zapragniesz

Kiedyś, w przyszłości, poznać moje życie,

Przeczytaj wiersze dyktowane śpiesznie,

Gdy mnie puchlina spychała w toń Lete.

 

Wysoko leży wieś nad żnińskim bagnem,

Od niejakiego Januszka nazwana;

Tamtędy ponoć jeździli od Gniezna

Nasi królowie do swych pruskich włości.

Tę glebę pługiem przewracał mój ojciec,

Człowiek szlachetny w swej ubogiej doli.

Gdy opłakiwał dzieci utracone

W srogiej zarazie, mnie urodzonego

Pośród żałoby ujrzał; był bezdzietny

Tylko przez dziesięć miesięcy. A światło

Zabłysło dla mnie w dniu czwartym po Idach

Listopadowych, w niedzielę, w południe […]

 

Zaledwie miałem pięć lat, na naukę

Byłem posłany, przed pierwsze Muz progi,

Ojciec mój bowiem tak mnie umiłował,

Że nie chciał, aby pośród ciężkiej pracy

Twardy pług ranił moje wątłe dłonie,

A upał spalał lica […]