Jeden rok, a tak zmienił świat

,,Prawa człowieka nie istnieją, niemal nikt nie słyszał o czymś takim jak ludobójstwo. Ci, którzy przeżyli dopiero zaczęli liczyć swoich zmarłych. Wielu jedzie do domu i go nie znajduje, inni jadą wszędzie, tylko nie tam skąd pochodzą. Wsie Europy splądrowano, spustoszono i częściowo zatopiono po tym, jak zniszczono tamy” – taki krajobraz naszego kontynentu po wielkim kataklizmie opisuje Szwedka Elisabeth Åsbrink.

 

Ten wielki kataklizm dla Europy i świata miał miejsce w poprzednim wieku – mowa o II wojnie światowej. Powyższe słowa natomiast pochodzą z książki Elisabeth Åsbrink pt. ,,1947 Świat zaczyna się teraz”. Po jej lekturze może zmienić się nasz obraz Europy po II wojnie światowej, którą mogliśmy znać chociażby z lekcji historii. Hitler i naziści zostali pokonani, ale ludzie nie świętują, bowiem  borykają się z szeregiem problemów. Rok 1947 może prezentowany w podręcznikach niezbyt szczególnie, to jak się okazuje, zapadło w nim wiele ważnych dla świata decyzji. I to właśnie o tym jest książka Åsbrink.

 

Na pierwszy rzut oka książka przypominać może kronikę, bowiem autorka miesiąc po miesiącu opisuje różne zdarzenia, które miały miejsca w różnych częściach świata. Na dodatek są to tylko suche fakty. Zostały one jednak w taki sposób pokazane, iż zapoznawanie się z nimi budzi napięcie. Czytelnik zainteresowany jest bowiem kontynuacją wątków. Dodatkowo wielokrotnie dzieło wzywa nas do refleksji, jak wyglądałby świat dzisiaj, gdyby pewne wątki potoczyły się w 1947 roku inaczej. W ten sposób Åsbrink stworzyła opowieść o kształtującym się na nowo świecie.

 

Z książki dowiemy się, iż 12 lutego Christian Dior zaprezentował kolekcję The New Look, rozpoczynając rewolucję w modzie. Dzisiaj jego nazwisko kojarzymy jako wiodącą markę w świecie mody. W 1947 roku w Wielkiej Brytanii zapadła decyzja o wycofaniu się z Indii oraz Bliskiego Wschodu. Ta polityka doprowadza do podziału Indii Brytyjskich na dzisiejsze Indie i Pakistan, co rodzi jeden z dłuższych w dziejach świata konflikt. Sam podział doprowadził do pogromów w których zginęły setki tysięcy ludzi, a miliony zostały przesiedlone. Książka Elisabeth Åsbrink pokazuje atmosferę w jakiej zapadały decyzje i dylematy polityków.

 

Kwestia Żydowska

Po II wojnie światowej w Europie przebywało wielu Żydów, z którymi możni świata nie wiedzieli zbytnio co uczynić. Żydzi w większości chcieli udać się do swojej historycznej ziemi, do Palestyny. Takie rozstrzygnięcie nie podobało się jednak światu muzułmańskiemu. Pod ich presją wprowadzono ograniczenia migracyjnej dla Żydów udających się do Palestyny, dochodzi nawet do głośnego incydentu gdy statek z Żydami po przybyciu na brzeg Jordanu zostaje siłą zawrócony z powrotem do Francji. Można odnieść wrażenie, że w 1947 roku dla możnych świata najlepiej jakby naród żydowski nie istniał. Brytyjczycy w których rękach jeszcze po wojnie znajdowała się Palestyna, postanowili sprawę zostawić komisji ONZ, która tak naprawdę na podjęcie kluczowych dla świata decyzji ma zaledwie cztery miesiące. W praktyce żadna decyzja, jaka zostałby podjęta nie będzie dobra. Do dzisiaj Bliski Wschód jest jednym z najbardziej zapalnych, jeżeli chodzi o konflikty, miejscem na świecie.

 

W książce znajdziemy również m.in. wątek Rafała Lemkina, amerykańskiego Żyda, który mimo bycia lekceważonym przez wielu, wykazał tak dużą determinację, że do światowego porządku prawnego wprowadzono pojęcie ,,ludobójstwa” (stąd cytat ze wstępu książki: ,, Prawa człowieka nie istnieją, niemal nikt nie słyszał o czymś takim jak ludobójstwo”). Autorka wnikliwie prezentuje jaki zbieg okoliczności pozwolił Lemkinowi przemówić do sumień możnych.

 

Dowiemy się również, iż w 1947 roku naziści w Szwecji, utrzymując kontakty z Argentyną, snuli plany jak odwrócić niekorzystną dla swojej idei sytuację, po przegranej przez III Rzeszę wojnie.

 

Można by wspomnieć jeszcze o wielu innych wątkach, chociażby rodzenia się twórczości znanej dzisiaj pod pseudonimem George Orwella, zagłębianie się w nie pozostawiam już jednak czytelnikowi.

 

Ważna, inteligenta i otwierająca oczy na wiele spraw opowieść o pozornie nieistotnym roku 1947, w którym to zasiane zostały najważniejsze ziarna naszej współczesności – tymi słowami książkę recenzuje Katarzyna Tubylewicz – Trwa zimna wojna, powstaje CIA, George Orwell pisze swój „Rok 1984”, Christian Dior lansuje „new look”, Simone de Beauvoir zakochuje się w amerykańskim pisarzu Nelsonie Algrenie, szwedzki nazista Per Engdahl tworzy podstawy współczesnego ekstremizmu prawicowego, a Egipcjanin Hasan al-Banna pisze o dżihadzie jako sztuce śmierci, dając początek islamizmowi… Europa jest pełna żydowskich uchodźców, których nikt nie chce przyjąć do siebie na stałe. Uchodźcą jest także dziesięcioletni ojciec autorki…

 

 

Wydanie polskie książki ,,1947 – Świat zaczyna się teraz” wydało Wydawnictwo Poznańskie. Przekład na język polski dokonała Natalia Kołaczek. Elisabeth Åsbrink jest laureatką nagrody im. Ryszarda Kapuścińskiego.

 

Polecamy również książkę Natalii Kołaczek o Szwecji – Czym jest szwedzki prawo Jante?

 

 

---

 

W najbliższych dniach przygotujemy dla naszych czytelników okazję do zdobycia książek: ,,1947 – Świat zaczyna się teraz” oraz ,,I cóż, że o Szwecji” Natalii Kołaczek.