Obchodzimy obecnie kulminacyjny moment 550. lecia parlamentaryzmu w Polsce. Warto przy tej okazji przyjrzeć się sejmom odbywającym się w Bydgoszczy, które również tworzą 550-letni dorobek polskiego parlamentaryzmu. Szczególnie istotny sejm miał miejsce w 1520 roku, który zyskał przydomek ,,obozowego”.
Z przekazów wynika, że w Bydgoszczy sejm odbywał się trzykrotnie, zawsze z udziałem króla Zygmunta Starego. Było to w latach 1510, 1511 oraz 1520. Sejm z 1520 roku był pierwotnie nie planowany, wymusił go bunt szlachty – na dodatek wszystko działo się w sytuacji poważnej wojny z Zakonem Krzyżackim.
Krzyżacy po porażce we wcześniejszej wojnie zmuszeni byli składać polskiemu królowi hołd lenny. Wielki mistrz Albrecht Hohrnzollern zaczął się jednak buntować, co doprowadziło do wybuchu w 1519 roku wojny. Na 29 września 1510 roku król Zygmunt Stary zwołał do Wągrowca pospolite ruszenie. Następnie osobiście poprowadził chorągwie do Bydgoszczy, gdzie wszyscy dotarli 3 listopada. Z grodu nad Brdą król planował przeprowadzić atak, jego plany jednak wstrzymał bunt szlachty – Zygmunt chciał ciągnąć ze swoimi wojskami pod Gdańsk, by zaatakować od tyłu ,,wielką armie”, ale szlachta sprawiła monarsze przykry zawód. Zygmunt Stary nie był popularny wśród szlachty, która zarzucała mu zbytnie uleganie magnatom. Nic dziwnego, że zgromadzone pod Bydgoszczą masy szlacheckie poczuły się dość silne, by podjąć próbę zmuszenia króla do zmiany dotychczasowej polityki wewnętrznej – pisze w Kalendarzu Bydgoskim Franciszek Mincer.
Władca musiał prowadzić negocjacje ze szlachtą – Układy te w końcu zmieniły się w sejm, niezmiernie zresztą oryginalny, niepodobny do innych sejmów koronnych, bo odbywały się w kole obozowym – opisuje Mincer.
Stronom udało się wypracować porozumienie. Szlachta zgodziła się na wysokie podatki wojenne, w celu sfinansowania wojsk zaciężnych. Wysokość podatków zależna była od majętności szlachcica, co zdaniem Franciszka Mincera – Było to jak na owe czasy posunięcie śmiałe, bardzo postępowe.
W zamian król musiał pójść na wiele ustępstw – m.in. umożliwienie szlachcie swobodnej żeglugi na Wiśle, ograniczenie praw sądów miejskich gdy sprawcą czynu jest szlachcic. Szlachta domagała się również zwoływania co cztery lata specjalnych sejmów, poświęconych egzekucji praw szlachty.
Sejm w Bydgoszczy obradował do 7 grudnia 1520 roku, co jednak nie wstrzymało działań wojennych – 21 listopada spod Bydgoszczy wyruszyły w kierunku na Chojnice wojska polskie dowodzone przez hetmana Mikołaja Firleja.
Podobny sejm spotkał Zygmunta Starego w 1537 roku we Lwowie przy okazji działań wojennych przeciwko Mołdawii. W publikacjach można przeczytać, że był to sejm typu bydgoskiego, co może świadczyć, że formuła sejmowania z 1520 roku utarła pewien nowy szlak.
