Śimierć Bolesława Bieruta byla w powojennej Polsce przełomem, bowiem zakończyła okres kojarzony z brutalny terrorem jaki stosowano dla utrzymania wladzy wobec społeczeństwa. Wydarzena z 1956 roku, o których wspomniałem w poprzednim rozdziale, w tym Poznański Czerwiec, październikowa rewolucja na Węgrzech, a także w pewnym sensie Bydgoski Listopad sprawiły, że ustrój PRL zyskał nieco ludzkiej twarzy. Wciąż jednak był to ustrój totalitarny, wybory były fałszowane.
Dzisiaj chcę zaprezentować bydgoską reprezentację parlamentarną w II, III i IV kadencji PRL. Wśród posłów mieliśmy dość ciekawą postać Eugeniusza Szyra, który w wojnie domowej w Hiszpanii walczył przeciwko gen. Franco w siłach Brygad Międzynarodowych, za co był później przez władze francuskie internowany. Już po zakończeniu wojny w Europie zrobił w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej ciekawą karierę.
II Kadencja PRL (1957-1961)
Odbywające się 20 stycznia 1957 roku wybory parlamentarne ponownie zostały sfałszowane. W porównaniu do poprzednich wyborów, wprowadzono jednak wizerunkowe zmiany, wprowadzając element tajności wyborów poprzez pojawienie się kotar w lokalach wyborczych, po raz pierwszy publicznie podawano oddaną na danego kandydata liczbę głosów (nie można jednak zweryfikować na ile były to rzetelne wyniki). Według oficjalnych wyników frekwencja wyniosła 94%, wygrała Polska Zjednoczona Partia Robotnicza uzyskując 51,7% mandatów, drugi wynik uzyskało Zjednoczone Stronnictwo Ludowe 26% mandatów, bezpartyjni uzyskali 13,8%, zaś Stronnictwo Demokratyczne 8,5%
Z opracowania naukowego Michała Siedziako wynika, że próbowano na te wybory zarejestrować się w Polsce około 60 tys. kandydatów na posłów, Front Jedności Narodowej dopuścił jedynie 723 kandydatów z koncesjonowanych list.
Wybory te odbywały się kilka miesięcy po śmierci Bolesława Bieruta. Nowym liderem PZPR stał się Władysław Gomółka, który jeszcze przed wyborami mówił o potrzebie zwiększenia roli Sejmu, który do tej pory zajmował się tylko zatwierdzaniem decyzji rządu. Wydarzenia październikowe opisane w końcówce poprzedniego rozdziału przyniosły pewien przełom. Polska nadal była krajem totalitarnym, ale znacznie bardziej cywilizowanym niż w okresie rządów Józefa Stalina i Bieruta. Gomółka miał zatem politycznie silniejszą pozycję wobec Moskwy od swojego poprzednika.
W okręgu bydgoskim wybrano 5 posłów. Oddano w okręgu 171.677 głosów, frekwencja wyniosła 94,59%. Według oficjalnych danych głosów nieważnych oddano 196.
Wyniki wyborów dla okręgu nr 12 Bydgoszcz:
1.Marian Rybicki (PZPR) 159.323 głosy
2.Henryk Łukaszkiewicz (PZPR)165.199 głosów
3.Stefan Górecki (SD) 165.785 głosów
4.Tadeusz Rześniowiecki (ZSL) 167.162 głosy
(niewybrani)
5.Edward Malinowski 10.433 głosów
Przypominam, że zgodnie z ordynacją można było głosować na kilku kandydatów.
Marian Rybicki – Urodzony 11 lutego 1915 roku w Warszawie. Tuż przed wybuchem II wojny światowej ukończył prawo na Uniwersytecie Warszawskim (1937). Po wybuchu wojny działał w konspiracji, w latach 1944-1945 pracował w Niemczech na robotach przymusowych. W 1947 roku został dyrektorem Biura Prawnego Kancelarii Sejmu. Od 28 kwietnia 1956 roku do 28 lutego 1957 roku pełnił funkcję Prokuratora Generalnego. Po zakończeniu tej posługi, natychmiastowo podjął tekę Ministra Sprawiedliwości, którą pełnił aż do 1965 roku.
Był posłem I, II i III kadencji. Na pierwszą wybrany z okręgu nr 5 w Pułtusku. W II i III kadencji reprezentował okręg bydgoski. Związany był jednak tak naprawdę z Warszawą. Zmarł 15 lutego 1987 roku, został pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach.
Henryk Łukaszkiewicz – Pochodził z Ułanowa nad Sanem., gdzie urodził się 26 kwietnia 1901 roku. Znany jest nam jego niepełny życiorys. W okresie zaborów zatrudnił się w Zakładach Naprawczych Taboru Kolejowego w Bydgoszczy. Politycznie wówczas związał się z PPS. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości został przewodniczącym bydgoskiego koła związku zawodowego kolejarzy. Po zakończeniu II wojny światowej także pracował na kolei.
Pełnił mandat posła II kadencji. Nie są znane późniejsze jego losy.
Stefan Górecki – Urodził się w 1899 pod Kaliszem. Z zawodu był fryzjerem, od 1945 roku prowadził swój zakład fryzjerski, aż do momentu jego upaństwowienia w 1951 roku. Działał w Stronnictwie Pracy, a po jego likwidacji w 1950 roku przeszedł do Stronnictwa Demokratycznego. Został wiceprzewodniczącym struktur tej partii w województwie bydgoskim. SD zgłosiło w 1956 roku jego kandydaturę w wyborach parlamentarnych. Po zakończeniu sprawowania mandatu poselskiego wrócił do pracy fryzjera, dalsze jego losy nie są znane. Również nie jest nam znana data śmierci.
Tadeusz Rześniowiecki – Pochodził z Kresów. Urodził się 3 marca 1912 roku w Gwoźdzcu na dzisiejszej Ukrainie. Po ukończeniu Uniwersytetu Jana Kazimierza pracował jako urzędnik we Lwowie. Po wojnie, w 1950 roku, został starostą chojnickim. Był działaczem Stronnictwa Ludowego. Po raz pierwszy posłem został w 1957 roku. Mandat uzyskał również w III i IV kadencji jako reprezentant pierw okręgu tucholskiego, a później toruńskiego. Zmarł po wypadku samochodowym w 1981 roku.
III Kadencja PRL (1961 – 1965)
Wybory odbyły się 16 kwietnia 1961 roku, podobnie jak we wcześniejszych wyborach zostały zdominowane przez koncesjonowane formacje tworzące Front Jedności Narodu. W Sejmie PRL III kadencji znalazło się też kilku posłów niezrzeszonych. Frekwencja według oficjalnych danych wyniosła 95%. Blisko połowa 460 osobowego składu tej izby to posłowie zasiadający w II kadencji.
Wybory wygrała Polska Zjednoczona Partia Robotnicza z 55,7% poparcia, co dało jej 256 mandatów, przed Zjednoczonym Stronnictwem Ludowym – 25,4% i 117 mandatów oraz Stronnictwem Demokratycznym – 8,5%, 39 mandatów. Czwarty wynik uzyskał katolicki Znak – 1,1% poparcia i 5 mandatów. Po 3 mandaty zdobył PAX i i Chrześcijańskie Stowarzyszenie Społeczne. Ponadto 37 mandatów wywalczyli parlamentarzyści bezpartyjni.
W okręgu 12 obejmującym Bydgoszcz frekwencja była niższa od krajowej, wyniosła bowiem 94,48%. W okręgu wybrano 234,2 tys. głosów, z tego 233,6 tys. ważne, natomiast blisko 229 tys. głosów oddano na formacje tworzące Front Jedności Narodowej. Wybrano 6 posłów. Każdy wyborca mógł zagłosować na kilku kandydatów,
Zgodnie z ordynacją ilość wybieranych posłów zależna była od liczby mieszkańców, przy założeniu, że jeden poseł przypada na 60 tys. mieszkańców. Za wybranych uznawało się tych kandydatów, którzy uzyskali przynajmniej 50% głosów, gdyby liczba kandydatów spełniających to kryterium była wyższa, to decydujące są najlepsze wyniki. W okręgu bydgoskim wystartowało 12 kandydatów, ale poparcie powyżej 50% (właściwie 96% bo taki był najniższy wynik pierwszej szóstki) uzyskało tylko 6.
Wyniki wyborów:
Eugeniusz Szyr (PZPR) – 223,7 tys. głosów
Marian Rybicki (PZPR) – 224,5 tys.
Aleksander Schmidt (ZSL) 225,1 tys.
Witold Lassota (PZPR) 225,7 tys.
Zdzisław Furmanek (PZPR) 226,8 tys.
Henryk Hałas (PZPR) 225,8 tys.
(niewybrani)
Stanisław Dejewski 6,9 tys.
Wiktor Erdman 4,9 tys.
W przypadku okręgu bydgoskiego zatem o kolejną kadencję ubiegał się jedynie opisany w poprzednim rozdziale Marian Rybicki.
Eugeniusz Szyr – urodził się w 1915 roku Lodygowiach, od 1930 roku angażował się Komunistyczny Związek Młodzieży Polski, w latach 1935-1937 mieszkał we Francji, gdzie działał we Francuskiej Partii Komunistycznej. W 1937 roku udał się do Hiszpanii, gdzie toczyła się wojna domowa, walczył w szeregach Brygad Międzynarodowych przeciwko generałowi Francisco Franco. W 1939 roku związał się z Komunistyczną Partią Polski, która w II Rzeczypospolitej była uznawana za nielegalną, bowiem nie uznawała legalności Odrodzonej Polski, zaś w czasie wojny polsko-bolszewickiej ta formacja działała ewidentnie przeciwko Polsce. Od 1944 związany był z Polską Partią Robotniczą. Władze francuskie w latach 1940-1943 internowały go za związek z Brygadami Międzynarodowymi w jednym z obozów w Algierii. Po zajęciu Algierii przez Aliantów wyjechał do Związku Radzieckiego.
Od października 1959 roku, aż do marca 1972 roku był wicepremierem rządu, funkcję tą objął gdy Władysław Gomółka był I sekretarzem KC PZPR i wytrwał na stanowisku dwa lata dłużej od Gomółki w latach 1976 – 1981 pełnił także funkcję ministra gospodarki materiałowej.
Aleksander Szmidt – urodził się w maju 1919 roku w Wierzbicy pod Ostródą. Od 1949 roku działał w Zjednoczonym Stronnictwie Ludowym, od 1950 roku przewodniczył bydgoskim strukturą tej partii Posłem był od 1961 roku do 1980. W karierze pelnił tez funkcję m.in. kierownika Zakładu Przemysłowo Rolnego w Szubinie i w latach 1976-1985 wiceprezesa Najwyższej Izby Kontroli.
Witold Lassota – urodził się w sierpniu 1916 roku w Czerkasach (dzisiejsza Ukraina). Po Traktacie Ryskim, który Czerkasy ustanowił jako część Związku Radzieckiego, zamieszkał na Ziemi Lwowskiej. W czasie II wojny światowej walczył w komunistycznej partyzantce przeciwko Niemcom. Dalej służył także w Armii Krajowej przeciwko ukraińskim nacjonalistom (którzy dopuścili się Zbrodni Wołyńskiej na Polakach). Pod koniec wojny ponownie związał się z socjalistyczną partyzantką.
Po wojnie zamieszkał w Toruniu, w 1946 roku związał się ze Stronnictwem Demokratycznym. Od 1961 roku aż do 1981 kierował strukturami tej partii w województwie bydgoskim. W 1984 roku został przewodniczącym Społecznej Rady do Sprawy Powołania Akademii Medycznej w Bydgoszczy. Mandat poselski od 1961 roku sprawował do 1980 roku. W latach 1982-1989 był wiceprzewodniczącym Trybunału Stanu.
Zdzisław Furmanek – urodził się w 1922 roku w Lublinie. Jako żołnierz w 1946 roku był współzałożycielem klubu piłkarskiego Zawisza Bydgoszcz, w którym występował jako piłkarz na pozycji lewego pomocnika. W 1949 odszedł z wojska z uwagi na złą atmosferę w siłach zbrojnych. Po ukończeniu Uniwersytetu Poznańskiego był działaczem WKS Zawiszy. Gdy w 1960 roku Zawisza awansował do I ligi (najwyższa wówczas klasa rozgrywkowa) zorganizował w bydgoskich zakładach kwestę na rzecz rozwoju klubu, przez co skonfliktował się z I sekretarzem KW PZPR Józefem Majrzakiem. Kadencja 1961-1965 była jego jedyną. Zmarł w 2016 roku.
Henryk Hałas – urodził się w lutym 1922 roku w Piechcinie na Pałukach. Od 1948 roku był dyrektorem Kombinatu Cementowo-Wapienniczego Kujawy w Bielawach. Od 1945 roku związany był z PZPR Mandat poselski pełnił od 1960 roku do 1980 roku.
IV Kadencja PRL (1965 – 1969)
Wybory odbyły się 30 maja 1965 rok, oficjalna frekwencja wyniosła 96,9%. Wybory wygrała PZPR z 55,4% poparciem i 255 mandatami, przed ZSL z 25,4% poparciem i 117 mandatami oraz Stronnictwem Demokratycznym z 8,5% poparciem i 39 mandatami. Po 5 mandatów uzyskał PAX, Znak oraz 3 Chrześcijańskie Stowarzyszenie Społeczne. Bezpartyjni wywalczyli 36 mandatów.
Nie można mówić jednak o wolnych wyborach, bowiem aparat polityczny władzy nie dopuszczał do rejestracji większej ilości list niż jednej, zatem kandydaci jacy znaleźli się na liście byli koncesjonowani przez Front Jedności Narodowej. Duże wątpliwości budzi też rzetelność szacowania frekwencji, która była zawyżana.
Ordynacja podobna była jak w poprzednich kadencjach, czyli można było głosować na kilku kandydatów, a wybierano tych z poparciem powyżej 50% oddanych głosów, według kolejności liczby głosów. W okręgu bydgoskim oddano 256,2 tys. głosów, z tego 256,1 tys. ważnych, a 253,1 tys. na formacje tworzące Front Jedności Narodowej. Wybrano 6 posłów.
Wyniki wyborów:
Eugeniusz Szyr (PZPR) – 242,2 tys. głosów;
Marian Miśkiewicz (PZPR) – 244,9 tys.
Aleksander Schmidt (ZSL) – 247,8 tys.
Witold Lassota (PZPR) – 249,2 tys.
Stanisław Dejewski (PZPR) – 249,8 tys.
Henryk Hałas (PZPR) – 249,3 tys.
(niewybrani)
Henryk Bogacki – 12,5 tys.
Kazimierz Łukszted – 8,8 tys.
Szyr, Schmidt, Lasota i Hałas uzyskali zatem reelekcję na kolejną kadencję. Dla Miśkiewicza i Dejewskiego był to debiur.
Stanisław Dejewski – urodzony w kwietniu 1905 roku Chełmnie, o mandat poselski ubiegał się już w 1961 roku, ale wówczas nie uzyskał wymaganego w ordynacji poparcia powyżej 50% głosów. Związany był z Polską Zjednoczoną Partią Robotniczą. Pracował w Bydgoskich Zakładach Elektromechanicznych ,,Belma”. IV kadencja była jedyną w jego karierze politycznej.
Marian Miśkiewicz – urodził się w październiku 1921 roku w Łodzi. Od 1945 roku związany z Polską Partią Socjalistyczną i jej kontynuatorką od 1948 roku PZPR. W latach 1956 – 1960 był I sekretarzem Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Łodzi. W 1960 roku przeniesiono do na I z KW w Bydgoszczy, którym był do 1966 roku, później objął analogiczną funkcję w Opolu. Mandat poselski sprawował od 1957 roku do 1977 roku, był wybierany jednak w różnych okręgach. W latach 1977-1980 był konsulem generalnym PRL w Bratysławie.
Polecamy także wcześniejsze rozdziały:
Bydgoski parlamentaryzm tuż po II wojnie światowej (lata 1947-1956)
Dzieje bydgoskiego parlamentaryzmu – II Rzeczypospolita (lata 1918-1939)
