Od 10 lat sukcesywnie rośnie udział alternatywnych systemów chowu kur niosek. Pochodzi z nich już co trzecie opakowanie jaj, choć nadal w klatkach żyje ponad 37 mln kur. Stopniowe zmiany w hodowli to skutek większej świadomości konsumentów, za którymi podąża branża HoReCa. Są oni gotowi nawet zapłacić więcej za jajka, które pochodzą z chowu nieklatkowego.
– W Polsce konsumpcja jaj to około 150–160 jaj rocznie. W ciągu dekady spadła z 200 jaj rocznie. Na tle Unii Europejskiej jest to dosyć niska konsumpcja. Mamy bardzo dużą hodowlę kur niosek, a spożycie jest mniejsze niż w wielu innych krajach europejskich, co wiąże się z tym, że Polska jest eksporterem jaj do wielu krajów unijnych i pozaunijnych – mówi agencji Newseria Biznes Paweł Rawicki, prezes Stowarzyszenia Otwarte Klatki.
Zgodnie z danymi Eurostatu Polska jest szóstym największym producentem jaj oraz ich drugim eksporterem w UE. Produkujemy prawie 10 mld sztuk rocznie, a co 10. jajko w Unii Europejskiej znosi polska kura. Według danych FAO Polacy średnio zjadają 163 jajka na osobę rocznie.
Z raportu Stowarzyszenia Otwarte Klatki i Fundacji Alberta Schweitzera „Wycofanie jaj z chowu klatkowego. Podsumowanie postępów w branży spożywczej, handlowej i HoReCa” wynika, że najczęściej spożywamy jaja z chowu klatkowego (67 proc.). Co trzecie opakowanie pochodzi już jednak z chowu alternatywnego – ściółkowego (ok. 20 proc.), wolnego wybiegu (ponad 10 proc.) i ekologicznego (blisko 2 proc.).
– Kiedy jako Otwarte Klatki zaczynaliśmy działania w obszarze chowu klatkowego kur niosek, to w Polsce ponad 87 proc. kur niosek było trzymanych w klatkach. Dzisiaj, po 10 latach działania jest to ok. 71,8 proc., czyli 37 mln zwierząt. To znaczący spadek, ale wciąż bardzo dużo zwierząt jest trzymanych w tych warunkach, które w żadnym stopniu nie są dla nich odpowiednie, więc jeszcze dużo pracy przed nami – podkreśla Paweł Rawicki.
Od 10 lat w polskiej strukturze systemu hodowli kur sukcesywnie rośnie udział alternatywnych systemów chowu. Największy procentowy wzrost notowany jest w liczbie niosek utrzymywanych w systemie ekologicznym (o 538 proc.), wolnowybiegowym (272 proc.) i ściółkowym (184 proc.).
– W Unii Europejskiej udział chowu klatkowego spadł już poniżej 40 proc. W Polsce to wciąż ponad 70 proc., więc różnica jest niestety duża. Można powiedzieć, że nadrabiamy pewne zmiany, które w wielu krajach w Europie już się wydarzyły – wskazuje ekspert.
W Europie część krajów wprowadziła już zakaz klatkowego chowu kur niosek, np. Czechy, Niemcy, Austria i Dania. Również na forum UE trwają prace nad wprowadzeniem takiego ograniczenia, ale wciąż nie ma wiążących przepisów. Nawet jednak bez zmian w prawie odsetek sprzedawanych jaj z chowów alternatywnych będzie rósł, bo zmieniają się oczekiwania konsumentów.
– Żadne zmiany nie zaszłyby, gdyby nie sami konsumenci, którzy najpierw wyrażają swoje opinie przez preferencje zakupowe. Oczywiście kupują też jaja klatkowe, ale w Polsce rośnie ta grupa konsumentów, dla których temat ochrony zwierząt jest ważny i którzy wybierają inne jaja niż klatkowe – zauważa prezes Stowarzyszenia Otwarte Klatki.
Przy zakupie jaj warunki hodowli mają kluczowe znaczenie dla 68,5 proc. badanych konsumentów. Ponad 62 proc. jest gotowych zapłacić wyższą cenę za jajka lub produkty z jajami z hodowli oferujących lepsze warunki życia dla kur. Polacy negatywnie oceniają też samą hodowlę klatkową, uważając, że nie zapewnia ona kurom nioskom odpowiednich warunków życia (74,4 proc.), a 65 proc. chce zakazu chowu klatkowego kur niosek.
– To pokazuje ogromne poparcie społeczne dla zmian, czego wynikiem są decyzje sieci handlowych, które odpowiadają na zapotrzebowanie ze strony konsumentów. Z drugiej strony sieci handlowe też chcą budować swój obraz jako firm odpowiedzialnych wobec zwierząt i ochrony środowiska, więc wprowadzają odpowiednie polityki, które myślę, że są doceniane przez konsumentów – ocenia Paweł Rawicki.
Większość konsumentów (60 proc.) jest zdania, że sklepy, producenci żywności i restauracje powinny zrezygnować z używania jajek z chowu klatkowego. Niemal 70 proc. pozytywnie ocenia działania firm decydujących się na rezygnację z tego typu jaj.
Zakaz chowu klatkowego byłby dla polskich producentów kosztowny, co mogłoby wpłynąć na cenę jaj. Jak podaje VeloBank, ceny jajek w Polsce od 2015 roku wzrosły o ponad 74 proc. (przy średniej w UE na poziomie 51 proc.).
– Widzimy na rynku w Polsce, ale też na świecie w ostatnich latach duże zmiany w cenach jaj, ale największy czynnik to nie system chowu, ale np. ptasia grypa, która powoduje, że stada kur niosek muszą zostać uśmiercone. Prowadzi to do mniejszej podaży jaj, co wpływa ostatecznie na ich cenę. System chowu też jest czynnikiem, który wpływa na cenę jaj w sklepach, ale hodowcy i sprzedawcy mają dużo większe pole manewru przy marżach i myślę, że konsumenci tych zmian koniec końców nie zauważają – przekonuje ekspert. – Jednocześnie z naszych badań opinii publicznej wynika też, że w przypadku jaj z chowu alternatywnego Polacy są skłonni zapłacić minimalnie więcej, by te jaja były chowane w bardziej odpowiedzialny sposób niż w chowie klatkowym.
