Kryzys zdrowia psychicznego wśród uczniów od dawna widać wyraźnie w całym środowisku szkolnym. Potwierdzają go kolejne, publikowane w ostatnim czasie raporty, jak i statystyki Policji dotyczące samobójstw wśród nastolatków. Dlatego gruntowne zmiany w polskiej szkole stały się jednym z pierwszych punktów w agendzie nowego resortu edukacji pod kierownictwem Barbary Nowackiej. MEN ma w planach reformy, dzięki którym ma się ona stać bardziej wspierająca i przyjazna dla uczniów, w tym m.in. zapewnienie psychologa w każdej szkole, szkolenia i wsparcie psychologiczne dla uczniów, rodziców i nauczycieli.
– Ministerstwo Edukacji ma różne priorytety związane ze zdrowiem psychicznym uczniów i uczennic, ale pierwsza najważniejsza sprawa, którą chcemy doprowadzić do końca: przede wszystkim w każdej szkole musi pracować psycholog, musi być dostępny i odpowiadać na potrzeby ucznia i uczennicy – mówi agencji Newseria Biznes Paulina Piechna-Więckiewicz, podsekretarz stanu w Ministerstwie Edukacji Narodowej, pełnomocniczka ministra edukacji ds. zdrowia psychicznego uczniów. – Wśród priorytetów MEN są też szkolenia dla nauczycieli przedmiotowych, dla wychowawców, psychologów i pedagogów szkolnych. Ale chcemy również współpracować z rodzicami, bo to, co się dzieje w domu, jest ważne. Współpraca rodziców ze szkołą może dać spektakularne efekty. Jako pewne novum zamierzamy też wprowadzić programy polegające na tym, że rówieśnicy będą wspierać rówieśników. Takie programy funkcjonują na całym świecie i się sprawdzają. Chcielibyśmy, żeby całe środowisko szkolne – ze wszystkimi uczestnikami procesu oświatowego – działało na rzecz zdrowia psychicznego.
Kryzys zdrowia psychicznego wśród polskiej młodzieży jest jednym z pierwszych tematów, którymi zajęło się nowe Ministerstwo Edukacji pod kierownictwem Barbary Nowackiej. Na przełomie lutego i marca br. resort zorganizował Tydzień Zdrowia Psychicznego w MEN, w ramach którego ministrowie spotykali się z reprezentantami różnych środowisk aktywnych w obszarze zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży. W spotkaniach dotyczących promocji i profilaktyki zdrowia psychicznego, depresji dzieci i młodzieży czy wypalenia zawodowego nauczycieli uczestniczyło w sumie około 600 osób, w tym m.in. przedstawiciele organizacji pozarządowych i związków nauczycielskich, pracownicy oświaty, eksperci zdrowia publicznego, naukowcy, specjaliści z zakresu psychologii i psychiatrii. Głos w dyskusji zabrała również sama młodzież.
Uczestnicy tych spotkań podkreślali konieczność strukturalnych zmian w polskiej szkole m.in. w zakresie dostępności psychologów oraz konieczność wzmocnienia kompetencji z zakresu psychoedukacji nauczycieli. Wskazywano również m.in. potrzebę wzmocnienia placówek specjalistycznych wsparcia dziennego, aby więcej dzieci mogło korzystać z ich pomocy, a także rolę rodziców w procesie profilaktyki stanów i zachowań o charakterze depresyjnym. Wnioski i postulaty z tych dyskusji mają być teraz fundamentem dla wypracowania rozwiązań na rzecz systemowego wsparcia zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży.
– Szkoły w ostatnich latach były generalnie niedowartościowane, nauczyciele i uczniowie czuli się trochę porzuceni. Dlatego zaczynamy od diagnozy dobrostanu, zdrowia psychicznego uczniów – tego, jak oni się czują w szkole, jak można im pomóc, jak działać, żeby to rzeczywiście było efektywne – mówi dr hab. Maciej Jakubowski, prof. UW, dyrektor Instytutu Badań Edukacyjnych. – Mamy już gotowe narzędzia, którymi pomagamy szkołom i uczniom, zarówno na poziomie edukacji podstawowej, średniej, jak i w przedszkolach. To już się dzieje, a chcemy to doskonalić i zwiększać skalę tych działań, żeby to dotarło do wszystkich szkół w Polsce.
Tydzień Zdrowia Psychicznego w MEN zakończył się m.in. prezentacją nowego projektu IBE „Wspieranie dostępności edukacji dla dzieci i młodzieży”, w którym wskazano cztery priorytety działań na rzecz poprawy kondycji psychicznej uczniów: profilaktykę, promocję zdrowia psychicznego, pomoc w trakcie kryzysu oraz pomoc w powrocie do zdrowia. W celu rozwijania tych działań zainaugurowano szeroką współpracę pomiędzy resortami edukacji, zdrowia i rodziny oraz Instytutem Badań Edukacyjnych, do której zaproszone zostały również instytucje i organizacje eksperckie.
– Zdrowie psychiczne dzieci i młodzieży nie było w ostatnich latach wśród priorytetów. Wiemy, że wiele rzeczy negatywnych się wydarzyło i wiemy też, że po pandemii COVID-19 zdrowie psychiczne jest jeszcze większym wyzwaniem. Dlatego ten projekt ma na celu przeprowadzenie porządnej diagnozy dobrostanu, zdrowia psychicznego uczniów oraz opracowanie skutecznych metod, modeli wspomagania dzieci i młodzieży – podkreśla prof. Maciej Jakubowski. – Chcemy włączyć do tego projektu różnych partnerów – nie tylko ministerstwo, ale także partnerów społecznych, organizacje pozarządowe i ekspertów, żeby wspólnie opracować efektywne modele wspierania uczniów. Jednak nie są to rzeczy, które możemy rozwiązać w ciągu kilku miesięcy czy pół roku, dlatego cały projekt jest zaplanowany na kilka lat.
Eksperci podkreślają, że na kryzys zdrowia psychicznego wśród dzieci i młodzieży składają się różne czynniki, w tym m.in. wymuszona izolacja w czasie pandemii COVID-19, samotność i stres dnia codziennego, wygórowane ambicje, a jednocześnie bezradność rodziców względem dzieci oraz hejt rówieśniczy i niekontrolowany dostęp do mediów społecznościowych. Potężnym problemem jest też presja edukacyjna i wypalenie uczniowskie wynikające z wysokich wymagań szkoły.
MEN ma w planach reformy, dzięki którym ma się ona stać bardziej wspierająca i przyjazna dla uczniów. Wśród planowanych albo już rozpoczętych zmian jest m.in. zmiana formuły prac domowych w publicznych szkołach podstawowych oraz reforma podstawy programowej, której prekonsultacje ruszyły w połowie lutego br.
– Zmiany zaproponowane przez ministerstwo idą w dobrym kierunku, bo bardzo ważne jest m.in. to, żeby w każdej szkole dla ucznia był dostępny psycholog. Jednak ten psycholog też musi mieć odpowiednie narzędzia i wsparcie. Dlatego nasz projekt ma na celu opracowanie takich metod wsparcia zarówno uczniów, jak i nauczycieli i psychologów, wyposażenie ich w narzędzia i sposoby pomagania, żeby to wsparcie kierowane do uczniów było rzeczywiście efektywne i żeby zdrowie psychiczne dzieci i młodzieży się poprawiało – podkreśla dyrektor Instytutu Badań Edukacyjnych.
