Kluczową wzmianką o Ascaucalis jest dzieło Klaudiusza Ptolemeusza greckiego pochodzenia, który mieszkając w Aleksandrii w 150 roku opracował mapę Europy nazwaną Germania Magna. Dzieło nie było idealne, bowiem Ptolemeusz zapewne nigdy nie był na terenach ówczesnej Polski, a opierał się na relacjach kupców. Na tej mapie znalazło się Ascaucalis, ulokowane po zachodniej stronie Wisły.

Najbardziej prawdopodobna hipoteza, że była to Bydgoszcz, a dokładniej obszar północy, okolice Osielska. Ta teza wynika z badania naukowców z Instytutu Geodezji i Geoinformacji Uniwersytetu Technicznego w Berlinie. Interdyscyplinarny zespół składający się z filologów klasycznych, matematyków i kartografów, opierając się o współczesne badania archeologiczne wskazał na nadwiślańskie okolice Bydgoszczy i Osielska.

Ostatnie odkrycia i legendy rzymskich legionów

W 2018 roku naukowcy z Uniwersytetu Warszawskiego odkryli pod Gniewkowem znaleziono oporządzenia jeździeckie i elementy strojów rzymskich legionistów, datowane na okres od I do 5 wieku naszej ery. Po tym znalezisku pojawiły się publikacje mówiące o sensacyjnym odkryciu, bowiem można mówić o dużym prawdopodobieństwie obecności legionów rzymskich na Kujawach

Bydgoski badacz, autor przekładu wielu dzieł z łaciny na język polski Grzegorz Walkowski zwraca uwagę na ,,Kroniki Książąt Polskich”, dzieło z XIV wieku. Na to dzieło jego zdaniem trzeba patrzeć z dystansem, bowiem opiera się na podaniach, ale zauważa on wspólne cechy z kronikami o historii Rzymu Kasjusza Diona - Większość miejsca kronik w opisie początków państwa polskiego zajmują właśnie wątki legendy rzymskich legionów. Pozostałe zostały wplecione mniej lub bardziej widocznie w ten główny nurt – stwierdza Walkowski - Czy legenda powstała na podstawie kronik czy na podstawie uczestnictwa twórców tych legend w omawianych zdarzeniach – nie da się rozstrzygnąć – czytamy w komentarzu Walkowskiego do jego przekładu Kronik. Zdaniem Walkowskiego Kroniki Książąt Polskich mają jednak dużo wspólnego z dziełem Kasjusza Diona.

Dr Bartosz Kontny związany z Uniwersytetem Warszawskim uważa, że odkrycia sprzed trzech lat mogą pokazywać, że Kujawy odgrywały ważną rolę w pierwszych wiekach naszej ery. Trzymając się mapy Ptolemeusza najważniejszą rolę wówczas odgrywało tutaj Ascaucalis. Niestety nic więcej o tym grodzie już nie wiemy.