6 listopada 2024 r. Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego (MKiDN) opublikowało raport z konsultacji publicznych dotyczących wdrożenia Europejskiego Aktu Wolności Mediów (EMFA) do polskiego porządku prawnego. Proces konsultacji był bezprecedensowy i może stanowić przykład transparentności oraz otwartości na udział społeczeństwa obywatelskiego w procesie legislacyjnym. Jednakże, jako koalicja organizacji społecznych zaangażowanych w reformę ładu medialnego w Polsce, czujemy się zobowiązani, aby raz jeszcze podkreślić potrzebę uwzględnienia w zmianach legislacyjnych:

1. Odpolitycznienia mediów publicznych,
2. Wzmocnienia gwarancji niezależności Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji (KRRiT), oraz
3. Zapewnienia ochrony dziennikarzy przed inwigilacją.

1. Odpolitycznienie mediów publicznych

Dotychczasowy system oparty na dominującej roli KRRiT nie ochronił mediów publicznych przed politycznymi wpływami. Chociaż propozycje MKiDN, takie jak zmiana sposobu wyboru redaktorów naczelnych, są krokiem w dobrym kierunku, nie wprowadzają wystarczających mechanizmów gwarantujących niezależność redakcyjną. Z tych względów proponujemy:

• Oddzielenie struktur zarządczych od struktur redakcyjnych, aby redakcje działały bez politycznych nacisków.
• Powstanie niezależnych rad programowych, w skład których wchodziliby przedstawiciele społeczeństwa obywatelskiego i zespołów redakcyjnych, zamiast osób wskazanych przez polityczne gremia.
• Pełne uprawnienia redaktora naczelnego w zakresie treści publikacji, z gwarancją braku ingerencji zarządu czy innych osób na stanowiskach kierowniczych.
• Utworzenie Rady Etyki Mediów Publicznych, która oceniłaby przestrzeganie zasad etyki dziennikarskiej. Rada ta, niezależna od polityki, mogłaby stać się kluczowym mechanizmem ochrony dziennikarzy przed naciskami.

2. Wzmocnienie niezależności KRRiT

Zmiany dotyczące procedury wyboru członków KRRiT są pozytywnym krokiem, jednak nie zapewniają wystarczających gwarancji pluralizmu i niezależności. Z tych względów proponujemy:

• Wprowadzenie wymogu kwalifikowanej większości (np. 2/3 głosów) przy wyborze członków KRRiT przez Sejm i Senat.
• Gwarancję reprezentacji ugrupowań opozycyjnych w składzie KRRiT.
• Wprowadzenie obowiązku stosowania standardów wolności słowa jako wytycznych przy wydawaniu decyzji o nałożeniu kary na nadawców.

3. Ochrona dziennikarzy przed inwigilacją

Obecne założenia wdrożenia EMFA nie zabezpieczają dziennikarzy przed inwigilacją. Narzędzia takie jak Pegasus mogą być wykorzystywane bez odpowiedniej kontroli sądowej, co narusza podstawowe prawa do prywatności i ochrony źródeł dziennikarskich. Apelujemy o  wdrożenie przepisów zgodnych ze standardami EMFA i orzecznictwem Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (zwłaszcza wyroku w sprawie Pietrzak i Bychawska-Siniarska przeciwko Polsce).

Apel podpisali przedstawiciele następujących organizacji:

1. Fundacja Blue Dragon Institute
2. Helsińska Fundacja Praw Człowieka
3. Fundacja Stocznia
4. Stowarzyszenie Sieć Obywatelska Watchdog Polska
5. Stowarzyszenie Dziennikarzy i Twórców Radia Publicznego
6. Fundacja Panoptykon
7. Fundacja Media Forum
8. Prague Civil Society Centre
9. Towarzystwo Dziennikarskie