W Polsce trwa rok tysięcznej rocznicy koronacji pierwszych polskich królów, odbywają się spory czy odbyło się to w Gnieźnie czy w Poznaniu, ale jak spojrzymy na mapę naszego regionu to nie było na tych ziemiach specjalnie istotnych osad. Wyobraźnie może budzić jednak mapa Ptolemeusza i zlokalizowane na nim Askaukalis.

W II wieku przed naszą erą grecki uczony Klaudiusz Ptolemeusz stworzył w Aleksandrii jedną z pierwszych map świata. Nie zachowała się ona do dzisiejszych czasów, ale w oparciu o jego dzieła i spisane współrzędne zrekonstruowano ją w XV wieku. Były to dzieła oparte na ówczesnej wiedzy, zatem dzisiaj można by zarzucić sporo niedokładności, w tym także w konturach kontynentu. Na tej mapie pojawiło się miasto Askaukalis, które można uznać, że było za czasów twórczości Ptolemeusza jednym z najważniejszych osad w Europie. Askaukalis pojawiło się dokładnie w IV mapie Europy Germania Magna.

Z uwagi na niedokładność map, dzisiaj ciężko powiedzieć, gdzie dokładnie leżało Askaukalis. Z dużym prawdopodobieństwem była to zachodnia część województwa kujawsko-pomorskiego. Są hipotezy mówiące o Bydgoszczy, jest też o dzisiejszym Nakle nad Notecią, a ostatnio Urząd Marszałkowski promuje rzekomy gród Askaukalis na południe od Inowrocławia w Kruszy Zamkowej (w tym miejscu archeolodzy odnaleźli fragmenty osady handlowej). Nie mając jednak istotniejszych odkryć archeologicznych na dzisiaj wprost tego nie jesteśmy rozstrzygnąć.

Zagraniczna literatura wskazuje na Bydgoszcz

Mapa Ptolemeusza na przestrzeni dziejów była przedmiotem badań wielu naukowców. W 1917 roku ukazała się publikacja książkowa ,,Ptolemy’s Maps of Nothern Europe” autorstwa norweskiego badacza Gudmunda Schutte w języku angielskim. Autor przyznaje rację polskiemu badaczowi Janowi Nepomucenowi Sadowskiemu, który żył w XIX wieku i oszacował, że Askaukalis położone było na północ od Bromberga, czyli Bydgoszczy z uwagi na ówczesną zaborczą nazwę, czyli w Osielsku. Polski badacz opierał się na tym, że Wisła na tej wysokości odbija na wschód w kierunku dzisiejszego Chełmna, a dalej Grudziądza – Osielsk lies exactly at the point where the Vistula, after its large curve through Poland, suddenly turns from sharp west ward direction. Schutte stwierdza, że w Askaukalis krzyżowały się drogi handlowe z Dacji, czyli dzisiejszej Rumunii oraz z Czech przez Calisię (przyjmuje się, że chodzi o Kalisz), a dalej biegły one do Prus, skąd wydobywany był bursztyn.

Teorię utożsamiającą Askaukalis z Osielskiem głosił też w XIX wieku niemiecki badacz George Voigt Schutte za kolejny argument dla tej tezy przyjmuje odległość geograficzną między Askaukalis i Calisią, co ma potwierdzać weryfikację od strony astronomicznej.

 

Patrząc na ostatnią mapę między Calisią i Askaukalis zauważamy Setidave. Dzisiaj tę miejscowość utożsamia się głównie z Żninem. Warto przypomnieć, że mapa Ptolemeusza powstała kilkaset lat po zalaniu Biskupina, mówimy zatem o znacznie późniejszej historii.

Osielsko znane też jako Zamczysko

W pierwszej połowie XX wieku między Osielskiem i Bydgoszczą odkryto pozostałości grodziska nazwanego Zamczyskiem, które znajduje się tuż przy dzisiejszej alei Armii Krajowej. Badania archeologiczne wskazują, że to grodzisko mogło funkcjonować między VI i X wiekiem naszej ery, zatem nie wiadomo czy dotrwało do chrztu Mieszka I. Przyjmując jego założenie w VI wieku nie można go zbytnio utożsamiać z Askaukalis.

Skoro Askaukalis rozbudza wyobraźnie, to warto z tego skorzystać

Może się tak zdarzyć, że nigdy nie poznamy dokładnej lokalizacji starożytnego Askaukalis, nie mniej jednak dzięki anglojęzycznym publikacjom możemy do niego nawiązywać, aby pokazywać, że nasza historia cywilizacyjna może sięgać tysięcy lat. Można odnieść wrażenie, że w kujawsko-pomorskim na Askaukalis promuje się wiele miejsc, ale najmniej robi to Bydgoszcz.