Lata 70., gdy funkcję pierwszego sekretarza pełnił Edward Gierek do dziś są wspominane jako okres przyśpieszonego rozwoju Polski Ludowej. Pod koniec lat 70. zaczął ujawniać się jednak poważny kryzys gospodarczy, który przełożył się na duże niepokoje społeczne w latach 80., zaś pod ich koniec do upadku modelu gospodarki socjalistycznej. Lata 1969-1980 to IV, V i VI kadencja Sejmu PRL – kontynuując nas cykl przybliżamy reprezentantów okręgu bydgoskiego w tym okresie.
V Kadencja PRL (1969 – 1973)
Wybory odbyły się 1 czerwca 1969 roku – oficjalna frekwencja wyniosła 97,6%. Na formację tworzące Front Jedności Narodu oddano 99,2 ważnych głosów (najwięcej PZPR 55,4% co dało 255 mandatów; ZSL – 25,4% co dało 117 mandatów; Stronnictwo Demokratyczne 8,5% co dało 39 mandatów) . Po 5 mandatów zdobyły PAX i Znak oraz 2 mandaty Chrześcijańskie Stowarzyszenie Społeczne. Bezpartyjni uzyskali 37 mandatów. Pamiętać trzeba, że każdy wyborca mógł zagłosować na kilku kandydatów, stąd też ponad 99% wyborców poparło przynajmniej jednego kandydata tworzącego Front Jedności Narodu.
W okręgu bydgoskim oddano 297,7 tys. głosów, frekwencja wyniosła 96,68%. 287,6 tys. głosów było ważnych, z tego 285,5 tys. poparło Front Jedności Narodu. Wybrano 6 posłów.
Wyniki wyborów:
Jan Szydlak (PZPR) – 276,1 tys. głosów;
Henryk Jabłoński (PZPR) – 278,9 tys.;
Aleksander Schmidt (ZSL) – 279,7 tys.;
Antoni Zaradzki (PZPR) – 271,5 tys.;
Witold Lassota (PZPR) – 281,6 tys.;
Henryk Hałas (PZPR) – 281,7 tys.;
(niewybrani)
Benrard Gramsa 10,2 tys.;
Irena Lewandowska – 8,1 tys.
Nowymi twarzami w okręgu zostali zatem: Jan Szydlak, Henryk Jabłoński i Antoni Zaradzki. Co można zauważyć, że największe poparcie uzyskali Lassota i Hałas, którzy mieli już za sobą dwie kadencje posłowania.
Jan Szydlak – urodził się w listopadzie 1925 roku w Siemianowicach Śląskich. Po wojnie związał się z Polską Partią Robotniczą oraz jej kontynuatorką PZPR. Od 1964 roku członek Komitetu Centralnego PZPR, w latach 1968-1977 sekretarz Komitetu Centralnego PZPR. Był bliskim współpracownikiem Edwarda Gierka. Mandat poselski pełnił od 1961 roku do 1980, kandydując jednak z różnych okręgów wyborczych. W latach 1976-1980 pełnił funkcję wicepremiera rządu PRL.
Henryk Jabłoński – urodził się w grudniu 1909 roku w Starym Waliszewie na Ziemi Łódzkiej. Od 1931 roku działał w Polskiej Partii Socjalistycznej. Bronił Polski podczas kampanii wrześniowej w 1939 roku, po której klęsce przedostał się do Francji. W ramach Samodzielnej Brygady Strzelców Podhalańskich walczył w Norwegii m.in. w bitwie o Narwik. Później we Francji wspierał francuski ruch oporu. Po wojnie uzyskał tytuł profesora. Od 1946 roku pełnił mandat poselski do maja 1989 roku. Po wojnie był wiceministrem oświaty, później obejmował też tekę ministra oświaty i szkolnictwa wyższego. W latach 1972 – 1985 przewodniczył Radzie Państwa.
Antoni Zaradzki – urodził się w Samoklęskach w powiecie nakielskim w styczniu 1920 roku. Od 1945 roku działał PPR, od 1948 w jej kontynuatorce PZPR. Decyzją władz partyjnych był inspektorem personalnym w zakładach chemicznych w Bydgoszczy (późniejszy Zachem). Posłem był przez dwie kadencję od 1969 roku do 1976. W pracy parlamentarnej zajmował się przemysłem ciężkim i chemicznym.
VI Kadencja PRL (1972-1976)
Wybory parlamentarne odbyły się 19 marca 1972 roku, oficjalna frekwencja wyniosła 97,94%. Wygrał PZPR z 55,4% poparciem i 255 mandatami, ZSL uzyskał 25,4% głosów i 117 mandatów, Stronnictwo Demokratyczne 8,5% i 39 mandatów. Po 5 mandatów zdobył PAX i Znak, natomiast 2 mandaty przypadły Chrześcijańskiemu Stowarzyszeniu Społecznemu. W Sejmie znalazło się też 37 bezpartyjnych kandydatów. Tak jak w poprzednich kadencjach, można było jednak głosować tylko na jedną, koncesjonowaną przez Front Jedności Narodowej, listę kandydatów.
W okręgu bydgoskim frekwencja wyniosła 96,45% – oddano 310,9 tys. głosów, z tego 309,5 tys. wyborców poparło Front Jedności Narodowej. W okręgu wybrano jak w poprzednich kadencjach 6 posłów.
Wyniki wyborów:
Stefan Olszowski (PZPR) 302,1 tys głosów;
Jan Czapla (PZPR) 302 tys.;
Józefa Kruszka (ZSL) 303,8 tys.;
Antoni Zaradzki (PZPR) 303,7 tys.;
Witold Lassota (PZPR) 30,7 tys.;
Henryk Hałas (PZPR) 304,2 tys.
(niewybrani)
Tadeusz Suberlak 11,2 tys.;
Bronisław Zachanko 8,2 tys.
Józefa Kruszka jest zatem pierwszą kobietą od czasów I kadencji, gdy mandat poselski pełniła Eugenia Furmaniak. Oprócz Kruszki mamy też dwie nowe twarze: Jana Czaplę i Stefana Olszowskiego.
Józefa Kruszka – urodziła się w sierpniu 1923 roku w Jabłonowie Pałuckim (okolice Łabiszyna). Działała w Zjednoczonym Stronnictwie Ludowym, a także Kole Gospodyń Wiejskich i Radzie Kobiet. Mandat poselski pełniła tylko przez jedną kadencję w latach 1972 – 1976.
Jan Czapla – urodził się we wrześniu 1925 roku w Krzeszowie na Lubelszczyźnie. Na tej ziemi też od 1943 roku walczył z Niemcami jako żołnierz partyzanckiej Gwardii Ludowej (o nastawieniu socjalistycznym). Od 1944 roku żołnierz Ludowego Wojska Polskiego. Zwalczał po wojnie podziemie antykomunistyczne, związał się też politycznie z PZPR. W 1963 roku dorobił się stopnia generała brygady, od 1968 roku generała dywizji. Z uwagi na bliską współpracę z Mieczysławem Moczarem, wpadł w konflikt z gen. Wojciechem Jaruzelskim. Mandat poselski pełnił w kadencji 1972-1976, trudno przypisać mu jakieś specjalne powiązania z Bydgoszczą. Później był też ambasadorem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w Indiach, na Sri Lance i w Nepalu.
Stefan Olszowski – urodził się w sierpniu 1931 roku w Toruniu. Do PZPR zapisał się w 1952 roku W 1971 roku po raz pierwszy został ministrem spraw zagranicznych. Mandat poselski pełnił od 1969 roku do 1976 roku, kandydując z różnych okręgów. Był skonfliktowany z I sekretarzem Edwardem Gierkiem. Po raz drugi szefem polskiej dyplomacji został w 1982 roku i tę funkcję piastował do 1985 roku. W 1986 roku wyjechał do Stanów Zjednoczonych na stałe.
VII Kadencja PRL (1976-1980)
Wybory przeprowadzono 21 marca 1976 roku – oficjalna frekwencja wyniosła 98,3%. Są poważne wątpliwości co do rzetelności jej szacowania. Sam wynik wyborów nie odbiegał od poprzednich kadencji, trudno mówić jednak o wolnych wyborach, bowiem głosować można było w każdym okręgu na jedną, koncesjonowaną przez PZPR listę. Oficjalnie wygrała PZPR poparciem 56,7% i 261 mandatami, przed ZSL z poparciem 246% i 113 mandatami oraz SD z 8% poparciem i 37 mandatami. Po 5 mandatów zdobył PAX i Znak, natomiast 2 mandaty przypadły Chrześcijańskiemu Stowarzyszeniu Społecznemu. Na listach koncesjonowanych przez Front Jedności Narodu znaleźli się też bezpartyjni kandydaci, którzy zdobyli 37 mandatów.
Zmieniła się nieco ordynacja z uwagi na zmianę granic okręgów wyborczych, co z kolei wynikało z nowego podziału polski na 49 województw. W ramach nowego województwa bydgoskiego utworzono dwa okręgi wyborcze bydgoski nr 9 i inowrocławski nr 10, które obejmowały w dużym stopniu okręg wyborczy w wyborach do 1972 roku.
W nowym okręgu bydgoskim oddano 414,6 tys. głosów, przy frekwencji 94,73% . W okręgu inowrocławskim było to 246,5 tys. głosów przy frekwencji 97,44%.
Wyniki w okręgu bydgoskim:
Stefan Olszowski (PZPR) 404,1 tys. głosów;
Józef Majchrzak (PZPR) 402,9 tys.;
Antoni Wesołowski (ZSL) 406,2 tys.;
Eugeniusz Mielcarek (PZPR) 406,6 tys.;
Mieczysław Medeński (ZSL) 407,6 tys.;
Zenon Chudy (PZPR) 407 tys.;
Regina Gląb (ZSL) 407,2 tys.
(niewybrani)
Zenon Klejbor 9,3 tys.;
Henryk Pawlina 7,3 tys.;
Jerzy Kocoń 4,6 tys.
Józef Majchrzak – urodził się w styczniu 1923 roku w Siutkówku pod Włocławkiem. Związał się z Polską Zjednoczoną Partią Robotniczą, od połowy lat 70. kierował prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy, od listopada 1968 był też członkiem władz krajowych PZPR. W latach 70. miał silną pozycję z uwagi na bliskie kontakty z I sekretarzem Edwardem Gierkiem, w latach 80. po kompromitacji polityki Gierka, tamta relacja stała się dla niego źródłem kłopotów. Mandat poselski pierwszy raz objął w 1965 roku reprezentując Włocławek, od 1976 roku kandydował z Bydgoszczy. Po wyborze na posła VIII kadencji, niedługo później stracił funkcję przewodniczącego Rady Wojewódzkiej PZPR, a w lipcu 1981 roku musiał zrzec się mandatu, co miało związek z zarzutami o wykorzystywanie publicznych pieniędzy na cele prywatne m.in. budowy willi w Dziewianowie. Majchrzakowi zarzucano, że wykorzystywał wpływy polityczne dla realizacji prywatnych interesów, te zarzuty artykułowała Solidarność, ale również prasa kontrolowana przez PZPR. W partii dominowały bowiem siły, chcące odsunąć ekipę Gierka. 13 grudnia 1981 roku po wprowadzeniu stanu wojennego został internowany. Później co prawda śledztwo umorzono, ale dawnych wpływów politycznych już nie odzyskał, zatem jego kariera polityczna dobiegła końca.
Antoni Wesołowski – urodził się w styczniu 1916 roku w Olszy pod Mogilnem. W latach 1931-1939 był urzędnikiem w starostwie mogileńskim. W czasie II wojny światowej skierowany do przymusowej pracy przez Niemców. Od 1976 roku przewodniczył strukturom wojewódzkim Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego. Mandat poselski sprawował przez dwie kadencję od 1976 roku do 1984.
Eugeniusz Mielcarek – urodzony w sierpniu 1941 roku w Warszawie. Od 1963 roku związany z PZPR Działał w organizacjach studenckich, studiował w Poznaniu. Nie miał specjalnych związków z Bydgoszczą. Mandat poselski sprawował tyko przez jedną kadencję w latach 1976-1980. W latach 1980-1983 był wiceministrem w Ministerstwie Kultury i Sztuk. W latach 2000-2005, w czasie rządów SLD, pełnił funkcję Konsula Generalnego w Sankt Petersburgu w Rosji
Mieczysław Medeński – urodził się w październiku 1930 roku w Grucznie pod Bydgoszczą. Od 1949 roku działał w Związku Młodzieży Polskiej, później jako rolnik związał się z ZSL. Mandat poselski po raz pierwszy objął w 1969 roku (okręg tucholski). Posłem był od 1976 do 1980 roku.
Zenon Chudy – urodził się w grudniu 1933 roku w Bydgoszczy. Zawodowo pracował jako brygadzistka w bydgoskim Romecie. W 1963 roku wstąpił do PZPR, co przełożyło się na pełnienie funkcji partyjnych w Romecie. W 1976 roku pierwszy raz został posłem, ponownie wybrano go na tę funkcję w 1980 roku, do 1985 roku.
Regina Gląb – urodziła się we wrześniu 1931 roku w Chłopigoździe pod Więcborkiem. W 1950 roku wstąpiła do ZSL, działała również w Kole Gospodyń Wiejskich. Posłanką była przez jedną kadencję w latach 1976 – 1980.
Wyniki w okręgu inowrocławskim
Bronisław Owsianik (ZSL) 242,9 tys. głosów;
Henryk Hałas (PZPR) 242,9 tys.;
Aleksander Gertz (PZPR) 243,1 tys.;
Bronisława Grochowska (PZPR) 243,6 tys.;
Jan Koszalski (bezpartyjny) 243.7 tys.
(niewybrani)
Kazimierz Kotlarek 2,4 tys.;
Jan Rzepczyński 1,8 tys.
Bronisław Owsianik – urodził się w czerwcu 1922 roku w Peliszcze (dzisiejsza Białoruś). Od lipca 1948 roku działał w bydgoskich strukturach Związku Młodzieży Wiejskiej RP. Do Stronnictwa Ludowego wstąpił w 1948 roku (późniejszy ZSL). Kierował Wydziałem Propagandy i Agitacji w Zarządzie Wojewódzkim Związku Młodzieży Polskiej w Bydgoszczy. Mandat poselski piastował od 1957 roku do 1985. Pierwszy raz objął go w okręgu brodnickim. Pochowany został na warszawskich Powązkach w 2003 roku.
Aleksander Gertz – urodził się w listopadzie 1928 roku w Inowrocławiu. Od 1947 roku należał do Polskiej Partii Robotniczej (później przekształconej w PZPR), działał też w Związku Młodzieży Polskiej. Mandat poselski pełnił przez dwie kadencje od 1974 roku do 1985.
Bronisława Grochowska – urodziła się w lipcu 1947 roku w Sobiechach pod Węgorzewem. Od 1967 roku pracowała jako ogrodnik w Sadkach. W 1973 roku wstąpiła do PZPR. Posłanką była przez jedną kadencję w latach 1976-1980.
Jan Koszalski – urodził się w grudniu 1936 roku w Jastrzębowie pod Gnieznem. Pracował w inowrocławskim PKS jako brygadzista. Nie należał do żadnej partii, posłem był przez jedną kadencję w latach 1976-1980.
Polecamy także wcześniejsze rozdziały:
Bydgoski parlamentaryzm po śmierci Bieruta
Bydgoski parlamentaryzm tuż po II wojnie światowej (lata 1947-1956)
Dzieje bydgoskiego parlamentaryzmu – II Rzeczypospolita (lata 1918-1939)
