I Reichtag (1871 – 1874)
W 1871 roku zakończyło się dzieło zjednoczenia Niemiec, w wyborach w dniu 3 marca 1871 roku wyłoniono I Reichstag Prawo głosowania w wyborach mieli mężczyźni, którzy ukończyli 25 rok życia. Prawa wyborcze obywateli Cesarstwa Niemieckiego, którego częścią były w XIX wieku Kujawy oraz Bydgoszcz,uznawano za dość szerokie w porównaniu zresztą świata. Prawa wyborczego nie mieli natomiast czynni wojskowi, co miało przyczynić się do apolitycznej armii. Reichstag pełnił rolę izby niższej parlamentu.
Wybory odbywały się w okręgach jednomandatowych, w których kandydaci musieli uzyskać przynajmniej połowę poparcia, gdy to się nie udało, zarządzano dla dwójki z najwyższym poparciem drugą turę.
Prowincja Poznańska podzielona była w Cesarstwie Niemieckim na rejencję bydgoską i poznańską. W rejencji bydgoskiej od 1871 roku do końca I wojny światowej wybieranych było 5 posłów.
Wybory w 1871 roku w skali cesarstwa wygrała Narodowa Partia Liberalna (NLP) z poparciem 30% i 119 mandatami w 382 parlamencie. Drugi wynik uzyskała katolicka Partia Centrum Center – 18,6% i 60 mandatów, a trzeci Partia Konserwatywna (KP) 14,1% i 53 mandaty. Mniejszość polska zdobyła 4,5% poparcia i 14 mandatów. Przez całą kadencję funkcję kanclerza pełnił Otto von Bismarck.
Wyniki w rejencji bydgoskiej
Jak już wspomniałem wybierano w rejencji bydgoskiej 5 posłów. Pierwszy okręg stanowiły powiaty: czarnkowsko-trzcianski, wieluński i chodzieski (jego częścią była dzisiejsza Piła), słyną on z tego, że wygrywali w nim zawsze konserwatyści. Na potrzeby dalszej publikacji nazywać będę go okręgiem chodzieskim. Był też okręg szubińsko-żnińsko-wyrzyski; osobnym okręgiem była Bydgoszcz; swój okręg tworzyły też powiaty inowrocławski, mogileński i strzeleński; oraz okręg gnieźnieńsko-wągrowiecko-witkowski.
W skali okręgu blisko 55% głosów otrzymali kandydaci reprezentujący polską frakcję parlamentarną, drugi wynik przypadł Partii Konserwatywnej 18,8%. W rezultacie Polakom przypadły 3 mandaty
Wybrani posłowie:
Okręg chodzienski – Adelbert von der Schulenburg-Filehne – konserwatysta;
Okręg szubińsko-żnińsko-wyrzyski – Leon Skórzewski – Polak;
Okreg bydgoski – Calr Eggert – narodowy liberał;
Okręg inowrocławski – Hipolit Turno - Polak
Okręg gnieźnieńsko-wągrowiecki – Konstanty Dziembowski – Polak;
Adelbert von der Schulenburg-Filehne – urodził się w czerwcu 1817 roku w Berlinie. Chodził do jednej klasy z późniejszym kanclerzem Otto von Bismarckiem. Filenhe w jego nazwisku nawiązuje do ziemi Wieluńskiej, którą odziedziczył. Związany był z Partią Konserwatywną (KP). Był rycerzem Zakonu św. Jana. Zmarł w 1874 roku.
Leon Skórzewski – urodził się w czerwcu 1845 roku w Poznaniu. Nosił tytuł hrabioski. Należał do silnego na tych ziemiach rodu, którego własnością był pałac w Lubostroniu. Mandat posła do Reichstagu sprawował od 1871 roku, z krótką przerwą do 1887 roku. W 1872 roku założył Towarzystwo Oświaty Ludowej, które zajmowało się szerzeniem nauczania w języku polskim. Zmarł w 1903 roku w Lubostroniu.
Calr Eggert - urodził się w maju 1824 roku w Gdańsku. Związany był głównie z Hamburgiem, gdzie trudnił się kupiectwem. W 1871 roku pierwszy raz uzyskał mandat posła z okręgu bydgoskiego. Związany był z Narodową Partią Liberalną (NLP).
Hipolit Turno – urodził się w listopadzie 1828 roku w powiecie obornickim. Uczestnik powstania styczniowego, za co był ścigany przez berliński sąd. W Reichstagu zasiadał w latach 1871-1881. Był też w latach 1871-1874 i 1877-1884 deputowanym do Lanstagu Prus, parlamentu kraju związkowego Prus. Zmarł w 1897 roku.
Konstanty Dziembowski – urodził się 1823 roku. Posiadał majątek w powiecie wągrowieckim. Mandat poselski sprawował w latach 1871-1874, w wyborach uzyskał blisko 79% poparcia. Zmarł w 1890 roku.
Bundesrat
Kolejną izbą w parlamencie Cesarstwa Niemieckiego był Bundesrat, który możemy określać jako odpowiedni polskiego Senatu. W Bundesratu zasiadali delegaci poszczególnych państw związkowych. W 1871 roku Bundesrat liczył 61 parlamentarzystów – reprezentacja Prus wyniosła 17.
Landstag Pruski – Królestwo Prus jako kraj związkowy posiadało również swój parlament Landstag. Powołany został on w następstwie rewolucji marcowej z 1848, decyzją króla Fryderyka IV.
W latach 1870-1873 funkcjonowała XI kadencja Landstagu Prus – w 432 osobowym parlamencie zasiadało 19 Polaków. (Z tego 12 z prowincji poznańskiej)
W latach 1873-1876 Polaków było 17 z tego 14 w prowincji poznańskiej.
Izba Panów – wzorowana na brytyjskiej Izbie Lordów, wyższa izba parlamentu pruskiego. W skład tej Izby wchodzili książęta wskazywani przez króla (w praktyce królowe z tego nie skorzystali), głowa rodu Hohenzollernów, przedstawiciele arystokracji oraz osoby wskazywane dożywotnio przez króla. Członkostwo w Izbie było dziedziczne. Część miejsc przypadało też reprezentacji 30 największych miast (później 50). Już w tej pierwszej grupie znalazła się Bydgoszcz, której władze mogły desygnować przedstawicieli do Izby Panów.
W latach 1871 – 1873 w Izbie Panów zasiadał bydgoski radny Kar Beleites. Nie wiemy jednak o nim zbyt wiele – urodził się w 1812 roku zmarł krótko po tej kadencji w 1875 roku.
Izba Panów została zlikwidowana 15 listopada 1918 roku przez rewolucjonistów.
Polecamy także wcześniejsze rozdziały:
Bydgoski parlamentaryzm w okresie przełomowych lat 80.
Bydgoski parlamentaryzm w dekadzie Gierka
Bydgoski parlamentaryzm po śmierci Bieruta
Bydgoski parlamentaryzm tuż po II wojnie światowej (lata 1947-1956)
Dzieje bydgoskiego parlamentaryzmu - II Rzeczpospolita